Trong Phật giáo, NGHIỆP (tiếng Phạn: karma, tiếng Pali: kamma) có nghĩa là hành động có tác ý (ý muốn, chủ ý). Đây là một trong những giáo lý căn bản và quan trọng nhất của đạo Phật.
Trong kinh điển, có nhiều cách phân loại nghiệp, phổ biến là:
a. Theo tính chất
b. Theo thời gian trổ quả
Hiểu về nghiệp giúp ta:
Nói ngắn gọn: Nghiệp chính là hành động có ý thức của ta, nó vừa là nguyên nhân vừa là kết quả, và ta có thể làm chủ, chuyển hóa nghiệp bằng tu tập.
1. Định nghĩa
- Nghiệp là tổng hợp những hành động do thân – khẩu – ý tạo ra dưới sự dẫn dắt của tâm ý.
- Nói đơn giản: nghiệp = hành động có chủ ý.
Ví dụ: Lỡ tay làm rơi ly không phải là nghiệp, nhưng cố ý làm vỡ ly để hại người thì là nghiệp.
2. Phân loại
Trong kinh điển, có nhiều cách phân loại nghiệp, phổ biến là:
a. Theo tính chất
- Thiện nghiệp: hành động do tâm từ bi, trí tuệ dẫn dắt → đưa đến an vui, hạnh phúc.
- Ác nghiệp: hành động do tham, sân, si thúc đẩy → đưa đến khổ đau, bất hạnh.
- Vô ký nghiệp: hành động trung tính, không tạo quả báo thiện hay ác.
b. Theo thời gian trổ quả
- Hiện báo nghiệp: cho quả ngay trong đời này.
- Sinh báo nghiệp: cho quả trong đời sau.
- Hậu báo nghiệp: cho quả trong nhiều đời xa hơn.
- Vô hiệu nghiệp: nghiệp đã tạo nhưng không đủ duyên để trổ.
3. Cách nghiệp vận hành
- Nghiệp không phải là định mệnh. Nó chỉ là quy luật nhân quả: gieo nhân gì thì gặt quả ấy, tùy duyên mà trổ quả.
- Nghiệp được tích lũy qua nhiều đời sống, quyết định khuynh hướng, hoàn cảnh, và sự tái sinh của mỗi chúng sinh.
- Tuy nhiên, nghiệp có thể chuyển hóanhờ vào:
- Tu tập giới – định – tuệ.
- Hành thiện, sám hối, nuôi dưỡng tâm từ bi.
4. Ý nghĩa tu học
Hiểu về nghiệp giúp ta:
- Không trách trời, oán người, mà quay về tự chịu trách nhiệm cho hành động của mình.
- Biết rằng hiện tại là kết quả của quá khứ, và tương lai nằm trong tay mình.
- Sống có ý thức, gieo trồng những nhân thiện lành để gặt quả an vui.
Nói ngắn gọn: Nghiệp chính là hành động có ý thức của ta, nó vừa là nguyên nhân vừa là kết quả, và ta có thể làm chủ, chuyển hóa nghiệp bằng tu tập.