TƯ LIỆU THIỀN (tt) .- NHỊ THIỀN

vienquang2 · Lúc 19:45, Thứ ba

II. Nhị Thiền.

Đạo lý nhân sinh

+++++++++++++++++

1.- Cư sĩ Kunda.- An Trú trọn vẹn trong hiện tại.

Bạn đã bao giờ trải qua một khoảnh khắc mà tâm trí bỗng lặng yên đến mức không còn một ý nghĩ chen ngang nhưng bên trong lại sáng tỏ và đầy sức sống.

- Không phải là trạng thái mơ màng hay buồn ngủ mà là một sự tĩnh lặng sâu vững vàng như mặt hồ phẳng lặng soi trọn vẹn bầu trời xanh. - Có thể đó là lúc bạn đang thả mình trong giai điệu dịu êm của một bản nhạc.

- Từng tiếng vang lên như chạm vào trái tim. Mọi sao động lắng xuống, chỉ còn sự hiện diện thuần khiết.

- Hoặc có thể là khoảnh khắc bạn ngồi yên trên ban công một buổi sáng sớm, hít thở làn không khí trong lành, cảm nhận mọi thứ chậm lại và nhẹ nhàng hơn.

- Những giây phút ấy dù thoáng qua cho ta một cảm giác đặc biệt.

+ Tâm không bị kéo đi bởi quá khứ hay tương lai mà an trú trọn vẹn trong hiện tại. Đó chính là cánh cửa hé mở dẫn đến một tầng định sâu hơn, nơi tâm không chỉ yên mà còn sáng rực và tràn đầy hỉ lạc.

+ Một buổi chiều mùa mưa ở thành Vương Xá khi Đức Phật còn tại thế có một vị cư sĩ tên là Kunda, một người thợ rèn hiền lành và chăm chỉ. - Từ ngày nghe Phật thuyết pháp về lợi ích của việc giữ giới và hành thiền, ông bắt đầu dành mỗi buổi tối sau khi hoàn tất công việc và chăm sóc gia đình để ngồi yên trong gian phòng nhỏ phía sau nhà.

- Ban đầu tâm ông vẫn còn tán loạn bởi những lo toan của một đời sống bận rộn.- Đơn hàng chưa xong, giá kim loại lên xuống, con cái bệnh nhẹ. Nhưng mỗi lần nhận ra mình đã rời khỏi hơi thở, ông lại nhẹ nhàng đưa sự chú ý trở về. - Theo thời gian, tâm ông dần an ổn hơn.

- Một hôm, nhân dịp Đức Phật cùng chư tăng đến gần làng, Kunda phát nguyện dâng cúng bữa ăn.- Sau buổi trai tăng, ông thình cầu được nghe pháp và được Đức Phật trực tiếp hướng dẫn phương pháp quán niệm hơi thở.

+ Đức Phật dạy ông về sự khởi đầu của định khi tâm được giữ nơi một đối tượng như hơi thở và con đường đó dẫn vào các tầng Thiền.

- Lời dạy của ngài giản dị nhưng sâu sắc.

- Như người thợ rèn chú tâm vào từng nhát búa bò ngoài tai tiếng ồn của chợ. - Người tu cũng giữ tâm nơi một điểm, không để tán loạn theo cảnh.- Kunda đem lời ấy áp dụng ngay.

- Khi ông ngồi thiền vào tối hôm đó, tâm trí dường như an trú nhanh hơn mọi ngày. Tiếng côn trùng và âm thanh xung quanh không còn kéo ông ra khỏi sự tập trung.

- Lát sau, ông nhận ra tâm mình hoàn toàn vắng bóng những ý nghĩ lặt vặt. Không còn phải điều khiển hơi thở nữa, nó tự nhiên nhẹ như làn khói và một niềm hỉ lạc thanh tịnh lan tỏa khắp thân.

- Ông vẫn tỉnh táo, nhận biết rõ ràng nhưng tâm thì đứng yên như mặt hồ mùa thu, sáng và không gợn sóng.

- Hôm sau, Kunda tìm đến Đức Phật và kể lại trải nghiệm. Đức Phật mỉm cười, xác nhận rằng ông đã bước vào nhị thiền, tầng định nơi tầm và tứ lắng xuống. Hì lạc phát sinh từ sự an trú sâu của tâm.

Ngài khuyến khích ông tiếp tục giữ giới, hành thiền đều đặn, vì từ đây cánh cửa đến những tầng định cao hơn đã mở ra.

Câu chuyện của Kunda lan truyền trong làng như một minh chứng rằng ngay cả một người lao động bình thường sống giữa những lo toan của đời sống cũng có thể chạm đến trạng thái định tâm sâu hơn.

* Điều cần chỉ là lòng tin, sự kiên trì và một chút khéo léo trong việc quay về với chính mình.

vienquang2 · Lúc 04:34, Thứ tư

2.- Những đặc điểm cốt lõi, ở Nhị Thiền.

Trong hành trình tu tập thiền định theo lời Đức Phật, tứ thiền được ví như bốn nấc thang đưa tâm từ sự tập trung sơ khởi đến trạng thái an tịnh và sáng suốt sâu xa.

- Sau khi vượt qua sơ thiền, nơi tâm được neo vững vào một đối tượng với tầm, tứ hỉ, lạc và nhất tâm.

- Người hành giả bước vào nhị thiền, tầng định được gọi là định tâm sâu hơn.- Ở đây, sự dẫn dắt của suy nghĩ tầm tư không còn cần thiết tâm trở nên lặng yên một cách tự nhiên và hì lạc khởi lên từ chính sự định tĩnh đó.

+ Nhị thiền không chỉ là một khái niệm dành riêng cho các bậc thiền sư hay những người sống ẩn giật nơi núi rừng.

- Thực tế, đây là một khả năng tiềm ẩn trong mỗi người. - Dù bạn là một nhân viên văn phòng, một người làm công việc tay chân hay một học sinh. Nếu biết cách chuẩn bị tâm và kiên trì thực hành, bạn vẫn có thể chạm tới trạng thái này.

+ Nhị thiền là minh chứng sống động rằng tâm con người có thể tự làm lắng xuống mọi sao động để trở nên sáng suốt và an lạc ngay giữa đời thường.

Trong phần chia sẻ này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu nhị thiền là gì, vị trí của nó trong tứ thiền, những đặc điểm cốt lõi, các câu chuyện minh họa từ thời đức Phật cho đến hiện đại và quan trọng nhất là con đường thực hành để bạn có thể từng bước tiếp cận.

Đây không chỉ là kiến thức để nghe qua mà là lời mời gọi bạn trải nghiệm trực tiếp để một ngày nào đó bạn cũng có thể ngồi yên mỉm cười nhận ra tâm mình đang ở trong sự tĩnh lặng sáng ngời ấy.

+ Nhị thiên xét dưới góc độ thực hành không chỉ là một trạng thái thiền trừu tượng trong kinh sách mà mang giá trị ứng dụng sâu rộng vào đời sống hiện đại.

- Khi tâm đã an trú ở mức độ này, bạn sẽ nhận thấy một sự chuyển hóa rõ rệt. Những sao động vốn quen thuộc như căng thẳng, lo âu, bồn chồn, giảm hẳn, thay vào đó là cảm giác nhẹ nhàng và sáng suốt bao trùm.

- Điều này không chỉ diễn ra trong lúc ngồi thiền mà còn lan tỏa vào từng hoạt động thường ngày.

- Trong công việc, khả năng định tâm sâu hơn giúp bạn tập trung một cách tự nhiên, không còn phải cố gắng gồng ép để chú ý.

- Giống như người nghệ sĩ say mê trong dòng chảy sáng tạo, bạn xử lý thông tin và ra quyết định nhanh gọn mà vẫn thấu đáo.

- Trong các mối quan hệ, tâm an lạc và vững vàng khiến bạn lắng nghe trọn vẹn hơn, thấu hiểu người khác sâu sắc hơn, từ đó giảm bớt xung đột và tăng sự kết nối chân thành.

- Về sức khỏe tinh thần, nhị thiền mang lại tác dụng tương tự như một khoảng nghỉ phục hồi cho não bộ.

+ Khi tầm và tứ lắng xuống, não được nghỉ ngơi khỏi dòng suy nghĩ liên miên, đồng thời các cảm xúc tiêu cực không còn chi phối mạnh.

+ Nhiều người hành thiền lâu năm cho biết, ngay cả những thói quen phản ứng tự động như nóng giận hay sợ hãi cũng dần được thay thế bằng sự bình thản và sáng suốt. Trong đời sống nội tâm, hì lạc do Định sanh.- giúp bạn khám phá một niềm vui rất khác với khoái cảm thường nhật. - Đó là niềm vui không phụ thuộc vào vật chất, lời khen hay hoàn cảnh bên ngoài.- Một thứ hạnh phúc bền vững, tĩnh lặng nhưng đầy sức sống.

- Niềm vui này trở thành nguồn năng lượng nuôi dưỡng bạn, giúp bạn bớt lệ thuộc vào những kích thích bên ngoài để tìm hạnh phúc. Chính vì vậy, thực hành hướng tới nhị thiền không chỉ là đi sâu hơn trên con đường thiền định mà còn là một phương pháp thực tiễn để sống an lạc và tình thức giữa nhịp sống hiện đại. - Đó là một món quà mà bạn có thể trao cho chính mình bắt đầu từ hôm nay bằng những bước nhỏ nhưng kiên định.

Điểm then chốt của nhị thiền .

Then chốt của nhị thiền chính là bỏ tầm và tư. Trong sơ thiền, TẦM và TỨ vẫn còn hiện diện, giống như khi ta mới bắt đầu đọc một cuốn sách, mắt và ý phải cố gắng bám lấy từng dòng chữ. Nhưng ở nhị thiền, TẦM đã quen với đối tượng thiền, không còn cần đến sự giữ chặt này nữa.

+ Đức Phật trong kinh Sa môn quả đã mô tả nhị thiền như sau: " Diệt TẦM và TỨ. nội tĩnh nhất tâm, không TẦM không TỨ do định sanh hỉ lạc ". Ở đây nội tĩnh nhất tâm nghĩa là tâm hướng vào bên trong một cách tự nhiên, không còn dao động. Do định sanh hì lạc nghĩa là niềm vui và sự dễ chịu phát sinh trực tiếp từ sự vững trãi của định chứ không còn dựa vào sự nỗ lực hay một nguyên nhân bên ngoài nào khác.

- Trải nghiệm nhị thiên giống như khi bạn đã ngồi yên giữa một khu rừng sâu. Ban đầu bạn còn nghe tiếng gió, tiếng chim, tiếng lá xào sạc và bạn để tâm mình bám vào những âm thanh ấy để lắng dịu dần.- Nhưng rồi bạn nhận ra rằng mình không còn phải cố nghe hay cố cảm nhận nữa. Mọi thứ tự hòa nhập thành một không gian tĩnh lặng bao trùm. Bạn trở nên một phần của rừng và rừng trở thành một phần của bạn. Sự tĩnh ấy không phải do bạn tạo ra mà nó vốn đã ở đó. Bạn chỉ buông tay để nó tự hiển lộ.

- Hì và lạc trong nhị thiền khác với sơ thiền ở chỗ chúng sâu hơn và thuần khiết hơn. Trong sơ thiền, hì và lạc vẫn còn chút gợn của sự nỗ lực. Giống như khi bạn đang thưởng thức một bản nhạc nhưng vẫn ý thức rằng mình đang nghe nhạc. Trong nhị thiền, hì và lạc trở nên tinh tế, không còn sự chen lẫn của tầm và tư và cũng không còn sự phân biệt giữa người đang thiền và đối tượng thiền.

- Một câu chuyện ngắn có thể giúp hình dung rõ hơn. Có một thiên sinh trẻ sau nhiều tháng tu tập đều đặn, một hôm ngồi bên bờ suối trong rừng. Ban đầu cậu chú Tâm vào hơi thở, cảm nhận bụng mình phồng xẹp.

- Tâm vẫn còn đôi lúc chạy sang tiếng suối róc rách, tiếng côn trùng rồi lại quay về hơi thở. Nhưng sau một thời gian, mọi thứ tự nhiên lắng xuống. Cậu không còn cố gắng thở tránh niệm nữa mà chỉ còn một cảm giác yên ổn lan tỏa toàn thân. Tiếng suối, tiếng gió và cả hơi thở hòa thành một khối tròn đầy tĩnh lặng. Trong khoảnh khắc đó, cậu hiểu thế nào là nội tĩnh nhất tâm, không phải cố gắng kiểm soát mà là được bao bọc bởi sự tĩnh và sáng.

- Về mặt tâm lý, nhị thiền là trạng thái khi hệ thần kinh đã hoàn toàn bước vào chế độ an toàn, sóng não chậm và ổn định. Cơ thể tiết ra những chất hóa học tạo cảm giác an lạc bền vững. Người hành thiền cảm nhận một niềm vui không bùng nổ, không phấn khích mà sâu lắng, ổn định như một hồ nước trong vắt không còn gợn sóng. Đây là lý do Đức Phật gọi hì và lạc trong nhị thiền là do định sanh. Tức chúng không lệ thuộc vào bất kỳ yếu tố ngoại cảnh nào.

- Nhị Thiên đóng vai trò như một trạm nghỉ yên bình trước khi hành giả bước sang những trạng thái còn tinh tế hơn. Nó giúp Tâm buông bỏ hoàn toàn nhu cầu bám vào đối tượng,
đồng thời giữ được sự tập trung mạnh mẽ nhưng nhẹ nhàng.

- Nếu Sơ Thiên giống như đang giữ một ngọn đèn trong tay để soi đường thì Nhị Thiên giống như khi bạn đã bước vào căn phòng sáng sẵn, không cần giữ đèn, ánh sáng vẫn tràn đầy. Từ nhị thiên, hành giả đã có đủ nền tảng vững chắc để bước sang Tam Thiền, nơi hỉ cũng được buông bỏ để nhường chỗ cho sự xả và niệm thuần tịnh.- Nhưng chính ở nhị thiền, nhiều người đã nhận ra một chân lý quan trọng. Hạnh phúc sâu nhất không đến từ sự thêm vào mà từ sự bớt đi, bớt tâm. bớt tứ, bớt những gợn sóng vi tế trong tâm. Và khi những gợn sóng ấy tan đi, mặt hồ tâm thức mới có thể phản chiếu rõ ràng bầu trời trí tuệ. Nếu nhị thiền là giai đoạn hỉ và lạc hòa quyện thành một niềm an lạc tĩnh tại, thì tam thiền là bước trưởng thành hơn nữa của tâm. Nơi hỉ dù rất thanh tịnh cũng được buông xuống để nhường chỗ cho một trạng thái quân bình và sáng suốt sâu xa hơn, xả và niệm thuần tịnh.

vienquang2 · Lúc 19:31, Thứ tư

3.- Sự liên thông giữa 4 tầng Thiền.

Một ví dụ gần gũi. Hãy tưởng tượng bạn đang học chơi đàn. Ban đầu bạn phải để ý từng ngón tay, từng phím, từng nhịp.

- Khi mọi thứ khớp nhau, bạn bắt đầu cảm nhận niềm vui khi chơi và sự thư thái khi ngón tay di chuyển trơn chu.

- Tuy vẫn còn phải tập trung điều khiển nhưng cảm giác hài lòng đã xuất hiện.

+ Sơ thiền không phải là mục tiêu cuối cùng nhưng là nền tảng bắt buộc để tiến xa hơn.

- Nếu sơ thiền chưa vững, tâm sẽ khó bước vào nhị thiền nơi , TẦM và TỨ được buông bỏ. - Vì vậy, giai đoạn này đòi hỏi sự kiên trì luyện tập như người xây móng nhà. - cần tỉ mỉ, vững chắc để có thể nâng lên những tầng cao hơn mà không lo sục độ.

- Khi hành giả đã quen thuộc với sơ thiền, tâm sẽ tự nhiên hướng về sự tĩnh lặng sâu hơn. Và chính lúc ấy, nhị thiên định tâm sâu hơn bắt đầu mở ra như một phần thưởng cho sự bên bỉ và chánh niệm.

- Nếu sơ thiền là giai đoạn tâm được neo giữ nhờ TẦM và TỨ tức là vẫn cần một sự điều khiển nhẹ để giữ đối tượng, thì nhị thiền đánh dấu một bước chuyển quan trọng.

- Sự điều khiển đó trở nên không cần thiết nữa. TẦM và TỨ như hai mái trèo giúp con thuyền ra khỏi bờ. Nay được buông xuống, con thuyền tâm vẫn trôi êm giữa dòng nước lặng, không bị cuốn trở lại bờ hỗn loạn của vọng tường.

- Ở nhị thiên, hành giả không còn phải đưa tâm đến đối tượng hay giữ nó ở đó. Sự an trú diễn ra một cách tự nhiên, vững vàng. Đây là trạng thái định tâm sâu hơn. Nơi dòng suy nghĩ lặng xuống như cơn gió đã ngừng, mặt hồ tâm thức phẳng lặng và trong sáng.

- Trong không gian tĩnh lặng ấy, hỉ và lạc vẫn hiện diện nhưng tinh tế và thuần khiết hơn bởi chúng không còn dựa vào nỗ lực tâm lý mà phát sinh trực tiếp từ định.- Kinh điển gọi đây là định xanh hỉ lạc, khác hẳn với hỉ lạc của Sơ Thiền vốn gắn với quá trình điều khiển tâm.

- Một hình ảnh minh họa dễ hình dung. Khi học bơi, lúc đầu bạn phải liên tục nghĩ về cách vung tay, đạp chân. Khi đã thành thạo, bạn chỉ thả lỏng và để cơ thể nổi trôi nhẹ trong dòng nước. Cũng vậy, ở Nhị Thiền, Tâm đã biết cách an trú, không còn cần chỉ dẫn liên tục.

- Nhị Thiên đem lại một cảm giác tràn đầy nội lực, tâm vừa an tĩnh vừa sáng suốt,không buồn ngủ, không phấn khích quá mức.

- Sự tĩnh lặng ở đây không phải là trống rỗng hay mờ mịt mà là một nền sáng rực, đủ để nhận biết rõ ràng mọi thứ đang diễn ra. -nhiều hành giả mô tả cảm giác này như đang ngồi giữa một khu vườn tĩnh mịch, gió rừng, lá đứng yên và ánh sáng ban mai phủ khắp. Mọi thứ đều đầy đủ, không thiếu, không thừa.

- Về mặt tu tập, nhị thiên là nền tảng để tiến vào các tầng thiền cao hơn, nơi hỉ sẽ lắng xuống và xả được nuôi dưỡng.

- Nhưng ngay trong đời sống thường ngày, chỉ cần đôi khi chạm đến nhị thiên, bạn đã có thể cảm nhận sự thay đổi rõ rệt. Tâm vững như núi, không dễ bị lay chuyển bởi ngoại cảnh niềm vui và sự an lạc, không còn lệ thuộc vào điều kiện bên ngoài.

- Chính vì vậy, nhị thiền được coi là một cột móc quan trọng, mở ra cánh cửa từ nỗ lực có ý thức sang sự an trú tự nhiên, một bước tiến sâu trong hành trình khám phá và làm chủ nội tâm.

+ Trong tiến trình Tứ Thiền, Nhị Thiền đứng ở vị trí thứ hai ngay sau Sơ Thiền và trước tam tứ thiền.

- Nếu ví Tứ Thiền như một bậc thang bốn nấc dẫn tâm đi từ bờ vọng tưởng vào biển định thì nhị thiền chính là bước chân rời khỏi vùng
nước nông để bước vào khoảng nước sâu và tĩnh hơn.- Đây là điểm chuyển giao từ định có nỗ lực sang định tự nhiên, một mốc son quan trọng. - Vì từ đây tâm không còn phải liên tục điều khiển để an trú mà an trú như một thói quen đã thấm vào từng hơi thở.

vienquang2 · Lúc 06:12 Hôm qua

4.- Định Sanh Hỷ Lạc Địa.

- Tầm quan trọng của nhị thiền thể hiện trước hết ở chỗ nó giải phóng hành giả khỏi gánh nặng của TẦM và TỨ.

- Một ví dụ gần gũi. Hãy tưởng tượng bạn đang học chơi đàn. Ban đầu bạn phải để ý từng ngón tay, từng phím, từng nhịp.

- Khi mọi thứ khớp nhau, bạn bắt đầu cảm nhận niềm vui khi chơi và sự thư thái khi ngón tay di chuyển trơn tru. - Tuy vẫn còn
phải tập trung điều khiển nhưng cảm giác hài lòng đã xuất hiện.

- Sơ thiền không phải là mục tiêu cuối cùng nhưng là nền tảng bắt buộc để tiến xa hơn. Nếu sơ thiền chưa vững, tâm sẽ khó bước vào nhị thiền nơi TẦM và TỨ được buông bỏ. Vì vậy, giai đoạn này đòi hỏi sự kiên trì luyện tập như người xây móng nhà. Cần tỉ mỉ, vững chắc để có thể nâng lên những tầng cao hơn mà không lo sụp đổ.

- Khi hành giả đã quen thuộc với sơ thiền, tâm sẽ tự nhiên hướng về sự tĩnh lặng sâu hơn. Và chính lúc ấy, nhị thiền định tâm sâu hơn bắt đầu mở ra như một phần thưởng cho sự bền bỉ và chánh niệm.

- Nếu sơ thiền là giai đoạn tâm được neo giữ nhờ TẦM và TỨ, tức là vẫn cần một sự điều khiển nhẹ để giữ đối tượng, thì nhị thiền đánh dấu một bước chuyển quan trọng. Sự điều khiển đó trở nên không cần thiết nữa.

- TẦM và TỨ như hai mái chèo giúp con thuyền ra khỏi bờ. Nay được buông xuống, con thuyền tâm vẫn trôi êm giữa dòng nước lặng, không bị cuốn trở lại bờ hỗn loạn của vọng tường.

- Ở nhị thiên, hành giả không còn phải đưa tâm đến đối tượng hay giữ nó ở đó. Sự an trú diễn ra một cách tự nhiên, vững
vàng. Đây là trạng thái định tâm sâu hơn. Nơi dòng suy nghĩ lặng xuống như cơn gió đã ngừng, mặt hồ tâm thức phẳng lặng và trong sáng.

- Trong không gian tĩnh lặng ấy, hỉ và lạc vẫn hiện diện nhưng tinh tế và thuần khiết hơn bởi chúng không còn dựa vào nỗ lực tâm lý mà phát sinh trực tiếp từ định.- Kinh điển gọi đây là định sanh hỉ lạc, khác hẳn với hỉ lạc của Sơ Thiền vốn gắn với quá trình điều khiển tâm. Một hình ảnh minh họa dễ hình dung. - Khi học bơi, lúc đầu bạn phải liên tục nghĩ về cách vung tay, đạp chân. Khi đã thành thạo, bạn chỉ thả lỏng và để cơ thể nổi trôi nhẹ trong dòng nước.- Cũng vậy, ở Nhị Thiền, Tâm đã biết cách an trú, không còn cần chỉ dẫn liên tục.

*
+ Trong đời sống thường ngày, chúng ta thường tìm kiếm niềm vui qua những kích thích bên ngoài. Một bản nhạc hay, một
món ăn ngon, một lời khen ngợi. Nhưng những niềm vui này thường ngắn ngủi và dễ biến mất khi điều kiện thay đổi.- Hỉ lạc do định Sanh thì khác, nó độc lập với hoàn cảnh, không bị chi phối bởi người hay vật bên ngoài. Điều đó làm cho nó trở thành một nguồn hạnh phúc bền vững, nuôi dưỡng sức khỏe tinh thần và cân bằng cảm xúc.

- Một điểm thú vị là hỉ lạc của nhị thiền không chỉ mang tính tinh thần mà còn có ảnh hưởng vật lý rõ rệt.

- Thân thể lúc này thường rất nhẹ nhàng, hơi thở mềm mại và dường như rất ít, các cơ bắp thả lỏng hoàn toàn.

- Nhiều hành giả mô tả cảm giác này như đang ngồi trên mây hoặc như thân thể và không gian hòa làm một, không còn ranh giới rõ rệt. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý, hỉ lạc do định Sanh là một phần của tiến trình, không phải mục tiêu cuối cùng.

- Nếu chấp trước vào cảm giác này, người tu có thể bị mắc kẹt và không tiến xa hơn.

Đức Phật từng nhắc rằng hỉ lạc này tuy thanh tịnh hơn các khoái lạc thế tục nhưng vẫn thuộc về phạm vi của định, chưa phải là giải thoát tối hậu. - Do đó, người hành giả cần vừa trân trọng trải nghiệm này, vừa giữ tâm tỉnh thức, sẵn sàng bước tiếp trên hành trình buông bỏ cả hỉ và lạc để đạt đến xả của các tầng thiền cao hơn.

+ Hỉ lạc do định sanh, vì vậy, vừa là phần thưởng cho nỗ lực và sự kiên trì tu tập, vừa là dấu hiệu báo rằng tâm đã bước vào một trạng thái sâu hơn, ổn định hơn. Nó giống như hơi ấm êm dịu của buổi sáng mùa xuân, không quá rực rỡ nhưng đủ để làm tan băng, khơi dậy sức sống mới trong toàn bộ thân tâm.

- Nếu hỉ lạc do định sanh là hương vị khiến nhị thiền trở nên êm dịu và cuốn hút thì nhất tâm chính là kết cấu vững chắc giữ cho trạng
thái ấy ổn định.

+ Nhị Thiền nuôi dưỡng khả năng đối diện với nghịch cảnh.

- Một điểm quan trọng là nhị thiên không chỉ mang lại sự dễ chịu trong hiện tại mà còn nuôi dưỡng khả năng đối diện với nghịch cảnh.

- Khi tâm đã quen với việc an trú mà không cần nổ lực cưỡng ép, bạn sẽ thấy mình ít bị dao động trước lời khen tiếng chê, ít bị cuốn vào những tranh cãi vô ích.

- Sự hỉ lạc tinh tế của định tâm sâu hơn, trở thành một nguồn nội lực âm thầm, giúp bạn vững vàng hơn trong mọi tình huống. Ngay cả những lúc không ngồi thiền, việc thường xuyên tiếp xúc với trạng thái tâm gần với nhị thiền cũng dạy bạn một bài học quý giá. Hạnh phúc không nhất thiết đến từ việc chạy theo thêm điều gì mà từ khả năng buông bỏ những điều không cần thiết. Giống như trong âm nhạc, đôi khi khoảng lặng mới làm nổi bật giai điệu trong đời sống. Khoảng lặng của tâm mới giúp ta cảm nhận sâu sắc vẻ đẹp của từng khoảnh khắc.

- Vì thế, thực hành hướng tới nhị thiền không phải là một mục tiêu xa vời dành riêng cho những người chuyên tu mà hoàn toàn có thể trở thành một phần của đời sống hàng ngày.

- Bạn có thể bắt đầu từ những bước nhỏ, dành vài phút tĩnh lặng mỗi ngày, quan sát hơi thở, buông bỏ những ý nghĩ dư thừa và để tâm dần làm quen với sự an trú tự nhiên.

- Từng chút một, trạng thái định tâm sâu hơn sẽ len vào từng việc bạn làm, biến ngay cả những công việc bình thường thành cơ hội để sống an lạc và tỉnh thức.

+ Hỉ, niềm vui tinh tế lan tỏa khiến tâm mở rộng và nhẹ bẩng lạc sự dễ chịu êm dịu lan khắp toàn thân.

+ Điều đặc biệt là cảm giác này không cần tác nhân bên ngoài, cũng không cần dòng suy nghĩ nào khơi gợi. Nó giống như nước mát chảy ra từ lòng đất, tự nhiên và liên tục, chỉ vì nền đất ấy đã tĩnh lặng và ổn định.

- Kinh điển ví hỉ như những con sóng nhẹ lan khắp hồ khi gió xuân thổi và lạc như mặt nước mát lành ôm chọn người đang tắm. Cảm giác ấy vừa rõ rệt vừa không quá mạnh để gây kích thích mà dịu dàng sâu lắng khiến hành giả muốn an trú lâu dài. Đây chính là lý do nhiều người khi lần đầu chạm đến nhị thiền đều nhận xét rằng thời gian như trôi nhanh và họ có thể ngồi yên lâu hơn nhiều so với trước.

- Nhị Thiền nuôi dưỡng khả năng đối diện với nghịch cảnh.

Một điểm quan trọng là nhị thiên không chỉ mang lại sự dễ chịu trong hiện tại mà còn nuôi dưỡng khả năng đối diện với nghịch cảnh.

- Khi tâm đã quen với việc an trú mà không cần nỗ lực cưỡng ép, bạn sẽ thấy mình ít bị dao động trước lời khen tiếng chê, ít bị cuốn vào những tranh cãi vô ích.

- Sự hỉ lạc tinh tế của định tâm sâu hơn, trở thành một nguồn nội lực âm thầm, giúp bạn vững vàng hơn trong mọi tình huống. Ngay cả những lúc không ngồi thiền, việc thường xuyên tiếp xúc với trạng thái tâm gần với nhị thiền cũng dạy bạn một bài học quý giá. Hạnh phúc không nhất thiết đến từ việc chạy theo thêm điều gì mà từ khả năng buông bỏ những điều không cần thiết. Giống như trong âm nhạc, đôi khi khoảng lặng mới làm nổi bật giai điệu trong đời sống. Khoảng lặng của tâm mới giúp ta cảm nhận sâu sắc vẻ đẹp của từng khoảnh khắc.

- Vì thế, thực hành hướng tới nhị thiền không phải là một mục tiêu xa vời dành riêng cho những người chuyên tu mà hoàn toàn có thể trở thành một phần của đời sống hàng ngày.

- Bạn có thể bắt đầu từ những bước nhỏ, dành vài phút tĩnh lặng mỗi ngày, quan sát hơi thở, buông bỏ những ý nghĩ dư thừa và để tâm dần làm quen với sự an trú tự nhiên.

- Từng chút một, trạng thái định tâm sâu hơn sẽ len vào từng việc bạn làm, biến ngay cả những công việc bình thường thành cơ hội để sống an lạc và tỉnh thức.

+ Hỉ, niềm vui tinh tế lan tỏa khiến tâm mở rộng và nhẹ bẫng lạc sự dễ chịu êm dịu lan khắp toàn thân.

+ Điều đặc biệt là cảm giác này không cần tác nhân bên ngoài, cũng không cần dòng suy nghĩ nào khơi gợi. Nó giống như nước mát chảy ra từ lòng đất, tự nhiên và liên tục, chỉ vì nền đất ấy đã tĩnh lặng và ổn định.

- Kinh điển vi hỉ như những con sóng nhẹ lan khắp hồ khi gió xuân thổi và lạc như mặt nước mát lành ôm chọn người đang tắm. Cảm giác ấy vừa rõ rệt vừa không quá mạnh để gây kích thích mà dịu dàng sâu lắng khiến hành giả muốn an trú lâu dài. Đây chính là lý do nhiều người khi lần đầu chạm đến nhị thiền đều nhận xét rằng thời gian như trôi nhanh và họ có thể ngồi yên lâu hơn nhiều so với trước.

vienquang2 · Lúc 04:33

5.- Nhị Thiền.- XÃ TẦM & TỨ.- mở ra cánh cửa từ nỗ lực có ý thức sang sự an trú tự nhiên,

- Nhị Thiên đem lại một cảm giác tràn đầy nội lực, tâm vừa an tĩnh vừa sáng suốt, không buồn ngủ, không phấn khích quá mức.

- Sự tĩnh lặng ở đây không phải là trống rỗng hay mờ mịt mà là một nền sáng rực, đủ để nhận biết rõ ràng mọi thứ đang diễn ra.

- Nhiều hành giả mô tả cảm giác này như đang ngồi giữa một khu vườn tĩnh mịch, gió rừng, lá đứng yên và ánh sáng ban mai phủ khắp. Mọi thứ đều đầy đủ, không thiếu, không thừa.

- Về mặt tu tập, nhị thiên là nền tảng để tiến vào các tầng thiền cao hơn, nơi hỉ sẽ lắng xuống và xả được nuôi dưỡng. Nhưng ngay trong đời sống thường ngày, chỉ cần đôi khi chạm đến nhị thiên, bạn đã có thể cảm nhận sự thay đổi rõ rệt.

- Tâm vững như núi, không dễ bị lay chuyển bởi ngoại cảnh niềm vui và sự an lạc, không còn lệ thuộc vào điều kiện bên ngoài.- Chính vì vậy, nhị thiền được coi là một cột móc quan trọng, mở ra cánh cửa từ nỗ lực có ý thức sang sự an trú tự nhiên,một bước tiến sâu trong hành trình khám phá và làm chủ nội tâm.

+ Trong tiến trình Tứ Thiền, Nhị Thiền đứng ở vị trí thứ hai ngay sau Sơ Thiền và trước tam tứ thiền. Nếu ví Tứ Thiền như một bậc thang bốn nấc dẫn tâm đi từ bờ vọng tưởng vào biển định thì nhị thiền chính là bước chân rời khỏi vùng nước nông để bước vào khoảng nước sâu và tĩnh hơn. Đây là điểm chuyển giao từ định có nỗ lực sang định tự nhiên, một mốc son quan trọng. - Vì từ đây tâm không còn phải liên tục điều khiển để an trú mà an trú như một thói quen đã thấm vào từng hơi thở.

+ Trong kho tàng giáo pháp của Đức Phật, Tứ Thiền được xem như một trong những pháp môn căn bản và trọng yếu để đưa tâm vào trạng thái định tĩnh sâu xa.

- Đây không phải là một khái niệm mơ hồ mà là một tiến trình thực chứng rất rõ ràng được mô tả chi tiết trong nhiều kinh điển, đặc biệt là trong các bản kinh Tứ Niệm Xứ, kinh Đại Niệm Xứ và được luận giải kỹ lưỡng trong thanh tịnh đạo luận của ngài Buddha Khosa. Tứ thiền gồm bốn tầng định: Sơ thiền, nhị thiền, tam thiền và tứ thiền.

- Có thể hình dung chúng như như bốn bậc thang đi vào đại dương định, mỗi bậc đưa hành giả rời xa hơn khỏi những làn sóng sao động của tâm để tiến vào vùng nước tĩnh lặng, sâu và trong.

- Mỗi tầng có những đặc điểm tâm lý và cảm giác khác nhau nhưng đều hướng tới mục tiêu chung, làm cho tâm trở nên nhất tâm, sáng suốt và giải thoát khỏi sự chi phối của vọng tưởng.

+ Sơ thiền là bước đầu khi hành giả rời bỏ năm triền cái gồm tham, sân, hôn trầm, trảo cử, nghi và tâm bắt đầu an trú nơi một đối tượng thường là hơi thở.- Ở đây tâm được hỗ trợ bởi TẦM tức là sự hướng tâm ban đầu và TỨ, sự duy trì tâm trên đối tượng cùng với hỉ, niềm vui và lạc, cảm giác dễ chịu được kết nối bằng nhất tâm.

+ Nhị thiền là bước tiếp theo khi TẦM & TỨ vốn cần thiết ở giai đoạn đầu, nay trở nên dư thừa và được buông bỏ. TẦM không còn cần lái sự chú ý nữa mà tự nhiên ở yên một chỗ vững vàng. Lúc này Hỷ và Lạc vẫn còn nhưng thuần khiết hơn vì chúng khởi lên trực tiếp từ định. - Định sanh hì lạc không bị pha trộn bởi hoạt động suy nghĩ.

- Nếu so sánh, có thể ví sơ thiền như lúc bạn mới bước xuống hồ nước còn cảm nhận rõ nhiệt độ và làn sóng nhẹ.

- Nhị thiền là khi bạn đã lặn xuốn sâu hơn, nước bao quanh thân thể, âm thanh và dao động bên ngoài hầu như biến mất.

- Tam thiền là lúc bạn ở trong vùng nước tĩnh đến mức mọi chuyển động gần như dừng lại.

- Và tứ thiền là khi bạn ở trong sự tĩnh lặng tuyệt đối, trong và mát, không còn phân biệt sóng hay không sóng.

- Mỗi tầng chỉ có thể đạt được khi tầng trước đã vững vàng.

- Việc hiểu rõ bức tranh tổng thể của Tứ Thiên giúp ta thấy rõ vị trí của nhị thiên không phải là đích đến cuối cùng, nhưng là một cột mốc quan trọng, đánh dấu sự chuyển đổi từ định có nỗ lực sang định tự nhiên, từ tâm còn dựa vào suy nghĩ sang tâm thuần tĩnh. Và đó chính là lý do vì sao trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ đi sâu hơn vào hành trình từ sơ thiền sang nhị thiền.

- Hỉ và lạc. Hỉ là niềm vui nhẹ nhõm khi nhận ra tâm đã tạm rời khỏi sự bám víu vào quá khứ và lo lắng cho tương lai. Lạc là cảm giác dễ chịu lan khắp thân như khi bạn buông xuống một gánh nặng.

- Tất cả được kết nối và ổn định nhờ nhất tâm. Sự tập trung cao độ vào một đối tượng duy nhất.

+ Một ví dụ gần gũi. Hãy tưởng tượng bạn đang học chơi đàn. Ban đầu bạn phải để ý từng ngón tay, từng phím, từng nhịp. Khi mọi thứ khấp nhau, bạn bắt đầu cảm nhận niềm vui khi chơi và sự thư thái khi ngón tay di chuyển trơn chu. - Tuy vẫn còn phải tập trung điều khiển nhưng cảm giác hài lòng đã xuất hiện.

+ Sơ thiền không phải là mục tiêu cuối cùng nhưng là nền tảng bắt buộc để tiến xa hơn.

- Nếu sơ thiền chưa vững, tâm sẽ khó bước vào nhị thiền nơi tâm và tứ được buông bỏ. Vì vậy, giai đoạn này đòi hỏi sự kiên trì luyện tập như người xây móng nhà. cần tỉ mỉ, vững chắc để có thể nâng lên những tầng cao hơn mà không lo sục độ.

- Khi hành giả đã quen thuộc với sơ thiền, tâm sẽ tự nhiên hướng về sự tĩnh lặng sâu hơn. Và chính lúc ấy, nhị thiên định tâm sâu hơn bắt đầu mở ra như một phần thường cho sự bên bì và Chánh niệm.

- Nếu sơ thiền là giai đoạn tâm được neo giữ nhờ TẦM & TỨ.- tức là vẫn cần một sự điều khiển nhẹ để giữ đối tượng, thì nhị thiền đánh dấu một bước chuyển quan trọng. Sự điều khiển đó trở nên không cần thiết nữa.

- TẦM & TỨ.- như hai mái trèo giúp con thuyền ra khỏi bờ. Nay được buông xuống, con thuyền tâm vẫn trôi êm giữa dòng nước lặng, không bị cuốn trở lại bờ hỗn loạn của vọng tường.

- Nơi dòng suy nghĩ lặng xuống như cơn gió đã ngừng, mặt hồ tâm thức phẳng lặng và trong sáng. - Trong không gian tĩnh lặng ấy, hỉ và lạc vẫn hiện diện nhưng tinh tế và thuần khiết hơn bởi chúng không còn dựa vào nỗ lực tâm lý mà phát sinh trực tiếp từ định. - Kinh điển gọi đây là định sanh hỉ lạc, khác hẳn với hỉ lạc của Sơ Thiền vốn gắn với quá trình điều khiển tâm. Một hình ảnh minh họa dễ hình dung. Khi học bơi, lúc đầu bạn phải liên tục nghĩ về cách vung tay, đạp chân. Khi đã thành thạo, bạn chỉ thả lỏng và để cơ thể nổi
trôi nhẹ trong dòng nước. Cũng vậy, ở Nhị Thiền, Tâm đã biết cách an trú, không còn cần chỉ dẫn liên tục.

- Nhị Thiên đem lại một cảm giác tràn đầy nội lực, tâm vừa an tĩnh vừa sáng suốt,không buồn ngủ, không phấn khích quá mức.

- Sự tĩnh lặng ở đây không phải là trống rỗng hay mờ mịt mà là một nền sáng rực, đủ để nhận biết rõ ràng mọi thứ đang diễn ra.

- Nhiều hành giả mô tả cảm giác này như đang ngồi giữa một khu vườn tĩnh mịch, gió rừng, lá đứng yên và ánh sáng ban mai phủ khắp. Mọi thứ đều đầy đủ, không thiếu, không thừa.

- Về mặt tu tập, nhị thiên là nền tảng để tiến vào các tầng thiền cao hơn, nơi hỉ sẽ lắng xuống và xả được nuôi dưỡng.

- Nhưng ngay trong đời sống thường ngày, chỉ cần đôi khi chạm đến nhị thiên, bạn đã có thể cảm nhận sự thay đổi rõ rệt. - Tâm vững như núi, không dễ bị lay chuyển bởi ngoại cảnh niềm vui và sự an lạc, không còn lệ thuộc vào điều kiện bên ngoài.

- Chính vì vậy, nhị thiền được coi là một cột móc quan trọng, mở ra cánh cửa từ nỗ lực có ý thức sang sự an trú tự nhiên, một bước tiến sâu trong hành trình khám phá và làm chủ nội tâm.

* Tầm quan trọng của nhị thiền thể hiện trước hết ở chỗ nó giải phóng hành giả khỏi gánh nặng của TẦM & TỨ.

+ Trong tiến trình thiền định, TẦM & TỨ là hai yếu tố quan trọng ở sơ thiền. Chúng giống như hai bàn tay nâng đỡ, giúp tâm bám vào đối tượng thiền, thường là hơi thở, hình ảnh hay đề mục quán.

- TẦM là sự hướng tâm ban đầu như khi bạn chủ ý đưa ánh mắt đến một đóa hoa.

- TỨ là sự duy trì Rà soát, giữ tâm ở yên trên đối tượng ấy, giống như bạn tiếp tục ngắm hoa để tâm trụ nơi hình ảnh và hương thơm của nó. Nhờ Tâm và Tứ, tâm được neo vững, không bị cuốn đi bởi dòng suy nghĩ liên miên.

Tuy nhiên, khi Sơ Thiền đã vững vàng, TẦM & TỨ bắt đầu trở nên không cần thiết. Việc giữ chúng mãi chẳng khác nào một người đã học bơi thành thạo nhưng vẫn cố dự phao cứu sinh vừa thừa vừa cản trở sự trôi chảy tự nhiên. - Bước sang nhị thiền, hành giả buông bỏ TẦM & TỨ để tâm an trú một cách tự nhiên, không còn phải ra lệnh hay điều khiển nữa.

+ Kinh Đại Niệm Xứ mô tả sự truyền tiếp này rất rõ.- "Hành giả tịnh chỉ TẦM & TỨ với nội tĩnh nhất tâm không tầm không tứ do định sinh hỉ lạc mà chú nhị thiền "

- Cụm từ tịnh chỉ ở đây nghĩa là lặng dừng không phải bằng cách đàn áp hay cưỡng ép mà là vì tâm đã đủ thuần thục để tự yên giống như mặt hồ khi gió đã dừng cảm giác khi bỏ TẦM & TỨ khá đặc biệt ở sơ thiền bạn vẫn cảm nhận được những chuyển động tinh tế của tâm những nỗ lực hướng về rồi giữ lấy đối tượng sang nhị thiên những chuyển động ấy biến mất, thay vào đó là một sự lặng yên, trọn vẹn và sáng suốt. - Tâm như đang ngồi yên giữa một không gian rộng mở, không dao động, không trôi dạt nhưng vẫn tỉnh táo và đầy sức sống.

- Một hình ảnh đời thường. Khi mới tập lái xe, bạn phải liên tục để ý vô lăng, bàn đạp, gương chiếu hậu. Đó là TẦM & TỨ . Khi đã lái thuần thục, bạn chỉ cần để cơ thể và phản xạ tự nhiên vận hành, bạn vẫn kiểm soát hoàn toàn nhưng không còn cảm giác phải ra lệnh cho từng động tác.

+ Trong thiền bỏ TẦM & TỨ cũng như vậy, không phải là mất sự chú ý, mà là chú ý đã trở thành tự nhiên, nhuần nhuyễn.

+ Điều quan trọng là bỏ TẦM & TỨ không làm mất định mà ngược lại giúp định sâu hơn.

- Khi không còn những dao động vi tế từ nỗ lực điều khiển, tâm trở nên nhất tâm một cách thuần khiết. Chính đây, hỉ và lạc
do định sanh mới phát khởi gió dệt, không bị pha tạp bởi hoạt động tư duy.

Việc hiểu và trải nghiệm quá trình bỏ TẦM & TỨ là chìa khóa để bước vào nhị thiền. Nếu nóng vội, cưỡng ép bỏ tầm tứ
khi sơ thiền chưa vững, tâm sẽ rơi vào mơ màng hoặc tán loạn. - Nhưng nếu kiên trì nuôi dưỡng sơ thiền cho đến khi TẦM & TỨ tự nhiên lắng xuống, sự truyền dịch sẽ diễn ra nhẹ nhàng, gần như không cần nỗ lực.

Bỏ TẦM & TỨ chính là bước ngoặt từ định có điều kiện sang định tự nhiên, mở ra cánh cửa trong một trạng thái tâm an tĩnh, sáng suốt và đầy hỉ lạc.- Đặc điểm cốt lõi của nhị thiền.

+ Một trong những dấu hiệu đặc trưng và dễ nhận biết nhất của nhị thiền là sự xuất hiện của hỉ và lạc không không còn đến từ nỗ lực tâm lý mà phát sinh trực tiếp từ định hay trong kinh điển gọi là định sanh hỉ lạc.

+ Ở sơ thiền, Hỉ và Lạc cũng có mặt, nhưng chúng gắn liền với quá trình TẦM & TỨ đang vận hành. - Khi Tâm vừa rời khỏi năm
chiến cái và tìm được chỗ neo vào đối tượng thiền, niềm vui khởi lên do cảm giác thoát khỏi phiền não và lạc xuất hiện khi thân tâm trở nên nhẹ nhõm, dễ chịu. - Tuy nhiên, hì lạc lúc này vẫn còn phụ thuộc vào sự điều khiển của tâm, chưa hoàn toàn thuần khiết.

+ Khi bước vào nhị thiên, TẦM & TỨ được buông bỏ, tâm an trú một cách tự nhiên. Chính từ sự an trú xấu ấy, một nguồn năng lượng mới xuất hiện.

	TƯ LIỆU NGHIÊNG CỨU.- 9 (cấp độ) THIỀN ĐỊNH vienquang2 Lúc 02:51, Thứ ba Như Lai Thiền
	Cùng tìm hiểu về Như Lai Thiền boy123 29/8/15 Như Lai Thiền
	Thiên Thai Tông (Pháp Hoa Tông) Thánh_Tri 18/4/11 Như Lai Thiền
	Tông phái thiên thai tông sanghata1 15/12/11 Như Lai Thiền

Diễn đàn phật pháp online

TƯ LIỆU THIỀN (tt) .- NHỊ THIỀN

Bài mới nhất

TOP 5 Tài Thí

Chia sẻ trang