23.- Trạng thái NHẤT TÂM ở Nhị Thiền.


Khi đã bước vào nhị thiên, hành giả kinh nghiệm một trạng thái tâm hoàn toàn vắng lặng khỏi tầm và tứ, hì lạc thuần khiết lan tỏa toàn thân và tâm trụ vững trên một điểm duy nhất. Đây chính là NHẤT TÂM, đặc điểm then chốt giúp nhị thiền trở nên ổn định và bền vững. Tuy nhiên, NHẤT TÂM không phải là kết quả của việc gồng tâm hay siết chặt chú ý, mà là sự hợp nhất tự nhiên giữa tâm và đối tượng thiền, không còn khoảng cách hay cảm giác ta đang theo dõi đối tượng.

- Để giữ được NHẤT TÂM.- trước hết hành giả cần quán sát trạng thái định một cách liên tục nhưng nhẹ nhàng.

- Quán sát ở đây không phải là phân tích hay soi xét chi tiết mà là duy trì một dòng nhận biết đều đặn về sự yên tĩnh, sáng suốt và hỉ lạc đang hiện hữu.

- Khi quán sát như vậy, tâm không bị trôi theo vọng tưởng hoặc tán loạn, đồng thời cũng không chìm vào hôn trầm. Sự tình giác này là ngọn đèn bảo vệ NHẤT TÂM khỏi bị gián đoạn.

- Một yếu tố hỗ trợ quan trọng là giữ tâm quân bình giữa Hỉ và Lạc.

+ Trong nhị thiền, hì và lạc là hai thiền chi chủ đạo. Nhưng nếu hì trở nên quá mạnh, tâm dễ bị sao động. Nếu lạc trở nên quá sâu, tâm có thể rơi vào trạng thái gần như buồn ngủ. Bằng việc quán sát sự cân bằng giữa hai yếu tố này, hành giả giúp NHẤT TÂM đứng vững, không nghiêng lệch.

- Kỹ thuật khác để duy trì nhất tâm là không thay đổi đề mục. Khi đã an trú trong nhị thiền, đề mục dù là hơi thở, ánh sáng hay một cảm giác định tĩnh trở thành tâm điểm duy nhất.

- Nếu hành giả tò mò chuyển sang quan sát thứ khác hoặc cố ý tạo thêm hình ảnh âm thanh trong tâm định sẽ bị gián đoạn. Vì vậy, hãy để tâm uống chọn đề mục hiện tại như một người thưởng thức chén trà mà không nghĩ đến món tráng miệng tiếp theo.

- Ngoài ra, giữ thân an tĩnh cũng là cách hỗ trợ nhất tâm.

+ Trong định sâu, thân và tâm có mối liên hệ mật thiết. Chỉ một cử động nhỏ hoặc điều chỉnh hơi thở không cần thiết cũng có thể làm sóng động trong tâm. Khi đã ổn định trong nhị thiên, hãy để thân hoàn toàn bất động, thả lỏng nhưng vững vàng, để tâm tiếp tục neo vào đối tượng mà không bị quấy nhiễu.

+ Một nguyên tắc then chốt là buông bỏ mong cầu và sợ hãi. Nếu hành giả lo sợ mình sẽ mất định hoặc mong giữ được càng lâu càng tốt, tâm đã vô tình khởi thêm một loạt động vi tế, làm nhất tâm bị phân mảnh.

- Thái độ đúng là trân trọng trạng thái hiện tại, nhưng sẵn sàng để nó ra đi bất cứ lúc nào vì hiểu rằng mọi pháp đều vô thường. Chính sự xạ này lại giúp định kéo dài hơn. Việc thực hành đều đặn, đóng vai trò củng cố nhất tâm lâu dài.

Ban đầu, thời gian duy trì nhị thiền có thể chỉ vài phút trước khi tâm dao động, nhưng với sự lặp lại hàng ngày, định sẽ dày hơn và NHẤT TÂM trở thành một trạng thái tự nhiên như hơi thở mỗi khi hành giả vào thiền. Đây cũng là lý do tại sao các bậc thầy xưa nay đều nhấn mạnh tính kiên trì hơn là tìm kiếm trải nghiệm mạnh.

- Cuối cùng, hãy nhớ rằng quan sát và giữ nhất tâm trong nhị thiên không chỉ để kéo dài một trạng thái mà còn là để nuôi dưỡng một nền tảng định lực vững vàng cho các giai đoạn kế tiếp.

- Khi nhất tâm được duy trì lâu, tâm trở nên thuần khiết, sáng tỏ và sẵn sàng cho sự lắng xuống của HỶ để bước vào tam thiền, nơi XẢ và tình giác trở thành trung tâm. Như một người giữ cho ngọn đèn dầu cháy sáng trong gió nhẹ.

- Hành già vừa bảo vệ vừa để ngọn lửa cháy tự nhiên, không thêm giàu một cách vội vàng, cũng không để cạn kiệt. Khi làm được điều đó, NHẤT TÂM trong nhị thiền sẽ trở thành sức mạnh âm thầm nâng đỡ toàn bộ tiến trình tu tập, giúp tâm vững vàng giữa cả định sâu và đời sống thường nhật. Ngay cả khi đã an trú trong nhị thiên, tâm vẫn có thể dao động.