- Tham gia
- 30/7/13
- Bài viết
- 1,494
- Điểm tương tác
- 1,130
- Điểm
- 113
Kính Thầy Viên Quang,
Kinh tạng Nguyên thủy thành lập Hữu tình (Chúng sanh)/Sattva gồm ba nhóm Uẩn, Xứ, Giới. Uẩn là Ngũ uẩn tức Tâm; Xứ là Thập nhị xứ (Lục căn + Lục trần) tức Ý và Thập bát giới (Nhãn, Nhĩ, Tỷ, Thiệt, Thân, Ý giới - Sắc, Thanh, Hương, Vị, Xúc, Pháp giới - Nhãn thức, Nhĩ thức, Tỷ thức, Thiệt thức, Xúc thức, Ý thức giới) tức Thức.
Luận tạng lại tiếp tục phân tích mà xác lập các pháp qua Tâm (Ngũ uẩn) , Ý (Thập nhị xứ) , Thức (Thập bát giới) thành Tâm, Tâm sở và Sắc pháp.
- Tâm được gọi là Sát na uẩn là dòng chuyển biến nối tiếp không ngưng nghĩ, Sanh - Trụ - Diệt duyên theo thì gian mà thực hiện chức năng chủ thể nhận thức gồm nhận xét, phán đoán và quyết định đối tượng nhận thức.
- Tâm sở (Ý) là 52 pháp thuộc sở hữu của Tâm (Sanh - Trụ - Diệt) khởi sanh hoặc là do Ý sanh từ Tâm (Cetana/Tư tác ý do Hành biến); Hay Ý sanh do "Lục căn duyên Lục trần/Lục nhập" (Thập nhị xứ). Ý này có bốn địa vị (Tư vị/Agati), Yêu, Ghét, Sợ hãi và Si mê sanh phân biệt do thiên vị, chấp trước, ái dục, u mê (Duy thức xác lập là Ngã ái, Ngã kiến, Ngã si, Ngã mạn).
Chính Tư tác ý (Cetana) Yêu, Ghét, Sợ hãi, Si mê hoặc nông hoặc sâu (Tư ý, Chủ ý, Cố ý) mà sanh Chấp ý phi như lý (Ayosino Manasikara) chỉ đạo các hành vi.
- Sắc pháp (Dục, Sắc giới) là kết quả của quá trình nhận biết đối tượng nhận thức của Ý thức và Tiền ngũ thức (Thập bát giới).
- Nói đơn giản thì quá trình nhận thức/Mindset trải qua ba bước Tâm, Kiến, Tưởng theo hai chiều thuận nghịch (Đối tượng hóa nhận thức và Nhận thức hóa đối tượng; Hay qua hai tầng nhân quả tương quan Chủng tử huân hiện hành và Hiện hành huân chủng tử theo Duy thức tông). Trong đó Tâm là chủ thể suy xét, phán đoán, quyết định; Kiến chính là Ý xác định đối tượng nhận thức qua sự phân biệt Ta - Người, Tự - Tha, Bỉ - Thử...mà xác định thế giới trong, ngoài tạo nền tảng hình thành chủ thể nhận thức. Tưởng là quá trình nhận biết đối tượng do Ý thức duyên Tiền ngũ thức dưới dạng sự vật, sự kiện (Facts of Life).
Quá trình nhận thức theo Phật giáo này rõ ràng và chính xác hơn nhiều định nghĩa của Tâm lý học hiện đại về Nhận thức qua tri giác giác quan: "Nhận thức xảy ra qua hai tầng tri giác gồm tầng nông là tri giác vật thể và tầng sâu là tri giác khái niệm."
kinh
trừng hải
Sửa lần cuối:
