Hề hề,
Đang nói chỗ trực chỉ sao lại hỏi qua Giáo môn. Hề hề, đạo lộ không hỏi mà hỏi đường mây trắng bay!?
Nhất bát thiên gia phạn
Cô thân vạn lý du
Thanh mục đỗ nhân thiểu
Vấn lộ bạch vân đầu.
Việc phước vạn nhà làm
Đạo lộ mãi cô thân
(Chố) mắt sáng thì ít người hỏi
Toàn (người) hỏi chuyện đâu đâu.
Nói vậy mà vẫn cứ đáp bởi có đáp mới thốt lời than thở; Hữu cầu tất ứng mà, hề hề.
Trước hết nói về vấn đề "Đối cảnh vô tâm" vốn xuất phát từ bài kệ "Cư trần lạc đạo" của tôn giả Trần nhân tông
Cư trần lạc đạo thả tùy duyên
Cơ tắc san hề khốn tắc miên
Gia trung hữu bảo hưu tầm mịch
Đối cảnh vô tâm mạc vấn thiền.
Đây là bài kệ (thơ) nổi tiếng được ca tụng hết lời trên các diễn đàn. Nhưng với thiền giả thì trước hết nên gạt sang một bên mọi bàn luận văn chương hóa Thiền tông mang tính mua vui thường tại nơi phong hoa tuyết nguyệt của thế gian. Nhường chỗ cho việc phô diễn cái nhìn trực ngộ của hành giả thuần lý tri hành, hề hề!
Dịch nghĩa:
"Dù ngụ nơi trần thế lao xao bất tịnh nhưng thân tâm vẫn khinh an lạc trú trong Đạo tức "Tự giác" mà vẫn không quên mang lại ích lợi "Giác tha" cứu khổ chúng sanh ngụ ở trần gian. (Hai chữ "Tùy duyên" vốn là phẩm hạnh cao đức của bậc đại Bồ tát vô trụ hành pháp "Tùng Không Nhập Giả" hiển lộ đại hùng lực Từ Bi Trí Huệ cứu khổ cho thập loại chúng sanh. Chớ không phải tầm thường như ăn củ khoai, ngủ ghế đá...mà khinh bạc thốt hai chữ tùy duyên đâu)
(Nhìn bên ngoài) thì không khác gì phàm phu đói ăn khát uống mệt nghĩ
Nhưng lại là bậc hành giả am tường Phật tánh vốn ngụ nơi thân tâm mà đắc vô cầu.
(Kẻ) không quan tâm, không tin lý ấy (Phật tánh) thì chớ nhọc lòng tìm học Thiền na vì vô ích."
Đọc hiểu như Trừng Hải thì hai chữ "Vô tâm" không liên quan gì đến công phu tuyệt ngôn tuyệt lự khai phát thân khẩu ý hợp nhất bước vào cảnh giới "tâm cảnh đồng nhất", hề hề.
Sau nói về "Phiền não tức Bồ đề", hề hề
Phiền não tức Bồ đề hay Tham sân si tức giải thoát hay Luân hồi tức Niết bàn...tóm lại là "Vạn Pháp Nhất Như" là pháp giới được chiếu kiến bởi Trí bát nhã. Đó là lời dạy về nhân quả chớ không chỉ chỗ trực tâm.
"Hết phiền não thì có Bồ đề" là lời khai thị chỗ trực tâm của Lục tổ cho sư Chí thành (Chí thành là đệ tử của Đại sư Thần tú theo lời sư phụ hề hề "nằm vùng" học pháp đốn giáo. Sau nghe lời giảng mà ngộ nên thú nhận mình là gián điệp và được thu nhận dưới trướng của Đại sư Huệ năng).
Hề hề, Lục tổ không nói lời lưỡng thiệt mà chỉ do người đọc còn ở trong vòng nhị nguyên mới thấy có đồng dị đó thôi.
Trừng Hải
