MUỐI MÈ TRONG BỮA ĂN
DS. HUỲNH TRÀ KIỆU
Khi nền kinh tế phát triển, trong bữa ăn của nhiều gia đình đã không thiếu thức ăn ngon theo nhu cầu, kể cả sơn hào hải vị, nhưng nhiều người vẫn thích quay lại dùng món cơm nắm muối mè trong bữa ăn hàng ngày hoặc mang theo khi đi làm, du lịch, picnic ... vì nó vừa tiện dụng mà cũng khá ngon.
Bác Hai, một công nhân bảo trì máy móc của nhà máy bia cho biết: Bác ăn cơm gạo lứt với muối mè đã hơn vài chục năm nay. Cứ mỗi sáng đều đến hãng, bác bắc soong cơm gạo lứt lên cạnh nồi hơi, lấy sức nóng để soong cơm tự chín. Trong khi đó bác đi khắp xưởng để kiểm tra máy móc. Thỉnh thoảng ghé lại xúc một muỗng cơm nhai với chút muối mè, rồi vừa đi vừa nhai cho đến khi miếng cơm xuống dạ dày lúc nào không hay. Trong các bữa ăn ở nhà với gia đình, bác cũng có ăn thêm tôm tép, cá nhỏ, trứng, sữa,... nhưng đi làm thì bác chỉ ăn toàn gạo lức, muối mè, mà vẫn thấy thanh thản, nhẹ nhàng. Càng ngày bác càng thêm tuổi mà sức khoẻ vẫn tốt, thậm chí lại còn được cải thiện hơn trước, dù rằng hàng ngày bác phải làm công việc trong môi trường rất thay đổi, khi ở gần nồi hơi nóng trên 40 độ, rồi lại chạy vào phòng lạnh dưới không độ. Đặc biệt là những lúc có sự cố bất thường về máy móc xảy ra, bác vẫn thấy bình tĩnh và sáng suốt để giải quyết, chứ không bị rối trí như xưa.
Nếu xét về thành phần dinh dưỡng, thì muối mè, ngoài muối NaCl, trong 100g hạt mè có chứa từ 43,5 đến 58,8g lipid, rất giàu acid béo không bão hoà thuộc nhóm Omega-6 và Omega-3 như linoleic, linoleic (chiếm đến 85%) cần thiết cho nhu cầu của cơ thể, đồng thời trong hạt mè còn có chất sesamol và một số glucosid khác có tác dụng chống phản ứng peroxyd-hoá chất béo, do đó dầu mè được xem là một trong những chất béo khá lý tưởng để làm thực phẩm cho cả người lớn và trẻ em, cả cho người béo phì hay thừa cholesterol trong máu. Ngoài ra, mè còn chứa 20,1% protein với rất nhiều acid amin có rất nhiều trong gạo, bắp, khoai mì,... do đó, ăn cơm hay bắp bung (bắp hầm) với muối mè sẽ làm tăng giá trị của protein chứa trong gạo hoặc bắp.
Trong 100g mè có chứa khoảng 15 - 100 IU vitamin A; 0,30 mg B1; 0,15 mg B2; 4,5 mg PP; 380 mcg acid penthothenic, 1.200 mg calcium, 379 mg phosphor, 10 mg sắt, cùng với acid folic, cholin, inositol, và một số vitamin và chất khoáng vi lượng khác như kẽm, đồng, selenium, molybden,...
Chất sesamin trong hạt mè có tác dụng chống tăng huyết áp; các glucosid phân lập từ hạt mè có tác dụng chống ung thư; các lignan trong hạt mè có tác dụng cải thiện chức năng gan, ức chế sự phát triển của các tế bào khối u, giảm cholesterol trong máu và điều hoà miễn dịch.
Theo y học cổ truyền mè là một thức ăn và vị thuốc có tác dụng nhuận trường, lợi sữa, dưỡng huyết, ích khí, bổ não, bổ ngũ tạng, bền gân cốt, sáng mắt, làm tăng tuổi thọ,...
Ăn muối mè với gạo lức để quân bình Âm Dương theo trường phái thực dưỡng (Macro-biotic) của Oshawa, chắc là không đầy đủ các chất cho nhu cầu cơ thể dưới con mắt phân tích của các nhà dinh dưỡng hiện đại, tuy nhiên, trên thực tế nó cũng đã giúp cải thiện sức khoẻ cho những người thừa cân, béo phì hoặc người lớn tuổi có bệnh mạn tính về tiêu hoá, như táo bón, viêm ruột, dạ dày, gan mật, tiểu đường, hay có rối loạn tâm thần do stress,...
(Vùng nhiều tia phóng xạ nguyên tử, cây mè vẫn sống hiên ngang tồn tại)
(Trích lược khoa học Phổ thông số tháng 10/2005)