Tổ chức Phật giáo nhập thế Sarvodaya & Triết học Phật giáo về hoạt động xã hội

Công việc của Ariyaratne và nhóm của ông đã tạo nên những kết quả thiết thực từ bước đầu, do đó đã nhận được sự hưởng ứng của nhiều người. Và chỉ sau một vài năm, những “trại làm việc vào các ngày nghỉ” đã có mặt tại nhiều ngôi làng trên khắp đất nước Sri Lanka. Chương trình hoạt động của tổ chức này dần được chuyển đổi và mở rộng. Sau hơn nửa thế kỷ hình thành và phát triển, Sarvodaya hiện đang là tổ chức phi chính phủ lớn nhất ở Sri Lanka với các chương trình làm việc đa dạng ở 15 ngàn ngôi làng trên tổng số 38 ngàn ngôi làng ở đất nước này. Và tổ chức này cho rằng đã có 11 triệu người được hưởng lợi ích từ một trong các đề án của họ.
Tên đầy đủ của tổ chức là Sarvodaya Shramadana. Khái niệm Sarvodaya được Ariyaratne vay mượn lại từ Mahatma Gandhi. Sarvodaya, với nghĩa đen “nâng lên tất cả”<SUP>(1)</SUP>, được Gandhi giải thích trong tự truyện của mình với ý nghĩa “làm lợi ích tất cả”, đã trở thành một khái niệm đạo đức xã hội then chốt trong công cuộc đấu tranh của Mahatma Gandhi.
Ở một góc độ, Ariyaratne đã chịu ảnh hưởng những tư tưởng từ phong trào Sarvodaya của Mahatma Gandhi. Quan điểm về một xã hội bảo đảm sự độc lập, tự trị và tự phát triển bằng việc đi theo những nguyên tắc không truy đuổi chủ nghĩa vật chất, thực hiện con đường tâm linh bất bạo động, cống hiến và tôn trọng lẽ phải của phong trào Sarvodaya ở Ấn đã tạo cảm hứng cho Ariyaratne. Cách sử dụng lại khái niệm Sarvodaya cũng thể hiện một phần sự ảnh hưởng đó. Tuy nhiên, cho dù một mặt thừa nhận có sự vay mượn tư tưởng từ phong trào Sarvodaya ở Ấn, Ariyaratne cho rằng tổ chức của ông được đặt nền tảng nơi triết học Phật giáo và văn hóa Phật giáo Sri Lanka. Việc ông giải thích khái niệm Sarvodaya là “thức tỉnh tất cả” một phần thể hiện điều này.
Mahatma Gandhi xây dựng nền tảng triết học xã hội của mình trên Bhagavad-gita. Triết học Bhagavad-gita hướng con người tìm về một Tự ngã chân thật. Và theo Mahatma Gandhi, thấy được Tự ngã chân thật là giúp thực hiện rốt ráo Karma Yoga, hành động xả kỷ tuyệt đối, và đây là cơ sở để người ta hoạt động xã hội vì lợi ích của tha nhân bằng một tinh thần không thủ chấp.
A.T. Ariyaratne xây dựng nền tảng triết học hoạt động xã hội của mình chính yếu dựa trên triết học Phật giáo, với các giáo lý như Vô thường, Vô ngã, Duyên sinh, Trung đạo, Bất bạo động và Tứ diệu đế. Và những giáo lý này đã được Ariyaratne giải thích theo cách của ông để có thể thích ứng với ngữ cảnh xã hội.
Thấy rõ khổ là một điều quan trọng trong con đường tu đạo, nhưng đó cũng là một điều cần thiết để tiến đến thực hiện những việc làm vì lợi ích của con người và cộng đồng. Từ lúc khởi đầu, Ariyaratne đã để các học sinh của mình trải nghiệm thực tế về những điều kiện của người dân tại các ngôi làng, lắng nghe người dân và thấy rõ được những khổ đau của họ, và sau đó dấn thân làm việc vì lợi ích của người dân ở đó. Nguyên nhân của khổ đau không chỉ có gốc rễ từ những trạng thái tâm thức, hay được nhìn từ cái nhìn triết học, mà còn có liên hệ đến những điều kiện thực tế của xã hội ngoại tại. Ariyaratne đã nói như sau: “Thứ nhất, bên trong tâm thức hay tiến trình suy nghĩ của chúng ta có những ô nhiễm mà chúng ta cần nhận diện và tẩy trừ chúng. Thứ hai, chúng ta phải nhận thấy rằng có những dây xích kinh tế xã hội bất công và thiếu đạo đức xiềng phần đông người ta vào trong vòng nô lệ.” (Gombrich & Obeyesekere, tr.245). Ở một nơi khác, Ariyaratne cho rằng nguyên nhân của khổ đau là do thói tự kỷ, ngờ vực, tham lam và cạnh tranh. Và để giải trừ khổ đau người ta cần “chia sẻ lao động” (shramadana) để qua đó một mặt thúc đẩy sự phát triển xã hội, và mặt khác nhận thức sự vô ngã ở nơi mình.
Kinh nghiệm về vô thường và sự tương thuộc (duyên sinh) nhằm để phát triển một nhận thức sâu sắc hơn về bản chất con người và xã hội. Những nguyên nhân khổ đau của con người và xã hội là có thể thay đổi được. Và vì giữa con người và con người, giữa con người và xã hội đều có sự tương thuộc, nên người ta phải có trách nhiệm đối với người khác, đối với xã hội và đối với môi trường sống. Châm ngôn của Sarvodaya là: “Chúng ta xây dựng những con đường, và những con đường xây dựng chúng ta”. Đây là một cái nhìn theo giáo lý “duyên sinh”. Chúng ta cần giúp tha nhân và xã hội trở nên tốt hơn, và chính nơi một cộng đồng tốt, chúng ta sẽ có những điều kiện thuận lợi để phát triển bản thân. Con người và con người, con người và xã hội luôn tương tức.
Giáo lý Vô ngã là nền tảng cho việc phát khởi lòng từ bi. Với tâm thức vô ngã, những thành viên của tổ chức Sarvodaya sẽ làm việc với tinh thần xả kỷ, không thủ chấp, tất cả vì lợi ích của tha nhân và cộng đồng. A.T Ariyaratne giải thích học thuyết Vô ngã nghiêng về phương diện tâm lý hơn là siêu hình.
Sarvodaya cũng nhấn mạnh vào nhưng giáo lý khác như Tứ vô lượng tâm: từ, bi, hỷ và xả. Nhưng từ bi không chỉ là một thứ tình cảm đạo đức, mà hơn thế là hành động đạo đức. Thương yêu tha nhân thôi không đủ, cần phải làm việc vì người khác.
Thiền định là một phương diện quan trọng trong sinh hoạt của Sarvodaya, và thiền định được kết hợp với hoạt động xã hội. Các thành viên của tổ chức thực hành thiền định mỗi ngày ba lần, vào đầu ngày, giữa ngày và cuối ngày, để làm thanh tịnh tâm thức, qua đó “thức tỉnh” nhận thức và hành động của họ. Sarvodaya chú trọng vào phương pháp thực hành từ bi quán để qua đó, theo A.T Ariyaratne, nhằm làm sanh khởi một “năng lượng yêu thương”. Và với tâm thức trong sáng, tỉnh giác và năng lượng yêu thương, người ta dấn thân làm việc vì lợi ích của tha nhân và cộng đồng.
Tinh thần không gây hại và bất bạo động (ahimsa) được xem là nguyên tắc căn bản để xây dựng và phát triển một xã hội hòa bình. A.T Ariyaratne được xem là “Gandhi của Sri Lanka” bởi vì đã lấy cảm hứng xây dựng một xã hội bất bạo động từ Mahatma Gandhi. Tuy nhiên, tinh thần bất bạo động của phong trào do Mahatma Gandhi khởi xướng vốn có gốc rễ từ Kỳ-na giáo và Phật giáo. Chính Mahatma Gandhi cũng thừa nhận rằng tinh thần bất bạo động của ông là kế thừa từ Đức Phật Thích Ca.
Bố thí (dana) cũng được Sarvodaya nhấn mạnh. Nhưng bố thí đã được giải thích theo một nghĩa rộng hơn. Bố thí được giải thích như là sự chia sẻ và hiến tặng thời gian và công sức để lao động vì lợi ích của tha nhân và cộng đồng. Sarvodaya nhấn mạnh vào khái niệm Shramadana mà nó được ghép vào để đặt tên cho tổ chức. Khái niệm này được hiểu như là sự “chia sẻ lao động”, hay định nghĩa rộng hơn là “chia sẻ công việc, tri thức, năng lực và thời gian”. Và khái niệm này đã được chuyển thành những hành động cụ thể, và được cho là đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến những tổ chức xã hội khác ở Sri Lanka.
Bên cạnh đó, Sarvodaya đặt ra những nguyên tắc và bổn phận làm việc cụ thể cho những thành viên của mình, và dễ dàng nhận thấy những điều này đã được rút ra từ các kinh sách Phật giáo, đặc biệt là kinh Sigālovāda (Gombrich & Obeyesekere, tr.249).

A.T Ariyaratne đã đồng nhất khái niệm phát triển với khái niệm tỉnh thức, phát triển đồng nghĩa với việc làm tỉnh thức. Có 6 lĩnh vực mà Sarvodada tập trung vào: tâm linh, đạo đức, văn hóa, xã hội, kinh tế và chính trị. A.T Ariyaratne cho rằng: “Một cách lý tưởng và cơ bản, sự phát triển là tiến trình làm thức tỉnh các cá nhân, các gia đình, các cộng đồng nông thôn, các nhóm thị thành, quốc gia và thế giới nói chung. Việc đánh thức này gồm sáu lĩnh vực, đó là: tâm linh, đạo đức, văn hóa, xã hội, kinh tế và chính trị. Cần có sự phát triển cân đối, đồng bộ các lĩnh vực này, mặc dù, tại một thời điểm cụ thể, một số trong các lĩnh vực này có thể được nhấn mạnh hơn”.
Lĩnh vực đầu tiên mà Sarvodaya tập trung vào là con người, và đây là lĩnh vực quan trọng nhất, quyết định những lĩnh vực còn lại. Căn nguyên của nghèo đói, theo cách nhìn của Ariyaratne, là do sự bất lực của cá nhân và cộng đồng. Làm thức tỉnh con người là khơi dậy lại năng lực nơi họ.
Đặt cơ sở trên nền tảng triết học và đạo đức xã hội Phật giáo, thức tỉnh con người là thức tỉnh những đức tính từ bi hỷ xả, và khuyến khích con người thực hành theo Tứ nhiếp pháp, gồm chia sẻ (bố thí sức lao động, tri thức, năng lực và thời gian), dùng từ ngữ hòa ái để tạo nên các mối liên hệ xã hội tích cực (ái ngữ), làm việc vì lợi ích của người khác (lợi hành), và cùng chung làm việc để phát triển con người và xã hội (đồng sự).
Nhưng để phát triển những đức tính tốt nơi con người, trước hết cần phải nhận diện điều kiện sống và những nhu cầu căn bản của con người. Vì Sarvodaya tập trung vào việc phát triển những ngôi làng nông thôn, nên những nhu cầu căn bản của người dân mà tổ chức nhắm đến là: một môi trường sạch đẹp, cung cấp đủ nước uống sạch, có đủ quần áo, chế độ ăn uống đủ dinh dưỡng và cân bằng, nhà ở đơn giản, chăm sóc sức khỏe căn bản, phương tiện thông tin cơ bản, đủ điện dùng, giáo dục toàn diện, nhu cầu văn hóa và tâm linh.
Ở Sri Lanka, cộng đồng dân cư ở những ngôi làng chiếm đến 90 phần trăm dân số quốc gia. Và các cộng đồng làng xã đóng vai trò quan trọng trong xã hội, được ví như là “trái tim của quốc gia” và là nguồn của các giá trị đạo đức và tâm linh (Bond, tr.7). Do đó, việc phát triển các cộng đồng nông thôn cũng được xem là phát triển cộng đồng xã hội nói chung.
Chương trình phát triển tại một ngôi làng được Sarvodaya thực hiện bao gồm năm bước:
1. Tìm hiểu về ngôi làng và thiết lập một trại Shramadana (tức một nhóm làm việc theo các chương trình của Sarvodaya) ban đầu cho làng, và trong thời gian này các vấn đề và những nhu cầu của làng sẽ được xem xét và nhận diện.
2. Thiết lập những nhóm khác nhau, xây dựng các trung tâm phát triển trẻ em và huấn luyện thành viên, chính yếu là huấn luyện lớp trẻ để họ trở thành những người tổ chức cho sự phát triển ngôi làng.
3. Tổ chức chương trình đáp ứng những nhu cầu cơ bản và thành lập các cơ sở.
4. Tạo thu nhập và công ăn việc làm; thiết lập sự tự lực và tự hạch toán.
5. Hỗ trợ những ngôi làng khác.
Những đề án và chương trình phát triển nông thôn của Sarvodaya có thể tập trung vào những điểm chính sau: xóa đói nghèo và trao quyền cho người nghèo; chương trình phát triển trẻ em; dịch vụ kỹ thuật nông thôn; chương trình xí nghiệp nông thôn; ủy ban hành động của người lớn tuổi; xây dựng các cơ sở từ thiện và giáo dục; phục hồi những người nghiện và những người phạm tội vị thành niên; phát triển đội ngũ thanh niên tham gia vào việc phát triển quốc gia; thành lập những đề án sinh lợi như lập nhà máy in và xưởng chế tạo xe lăn; thành lập quỹ tín dụng và ngân hàng, và những chương trình hoạt động khác.
Sarvodaya xây dựng một mô hình kinh tế theo cách của họ để phát triển các ngôi làng nông thôn. Tuy nhiên, theo Ariyaratne, kinh tế không phải là mục đích sau cùng của tổ chức. Nó chỉ được xem như là “phương tiện” để đi đến việc xây dựng một xã hội có văn hóa và đạo đức. Người dân cần có đời sống vật chất căn bản, để qua đó có thể dễ dàng phát triển đời sống đạo đức và tâm linh, bởi vì “người ta không thể nghe Pháp (dhamma) khi dạ dày trống rỗng” (Macy, tr.32).
Kinh tế là cần thiết, nhưng nó chỉ là một phần của tổng thể đời sống con người chứ không phải là tất cả. Ariyaratne viết: “Đời sống kinh tế của một người không thể bị tách ra khỏi đời sống và sinh hoạt của người ấy. Phật pháp xem cuộc sống là một tổng thể. Sự thật, toàn thể thế giới được xem như một tổng thể theo giáo pháp Đức Phật. Không có một sự hiểu biết tổng thể về đời sống sẽ khó khăn cho chúng ta khi theo đuổi một con đường hạnh phúc. Kinh tế chỉ là một mảng của đời sống. Do đó, những hàm ý đạo đức và xã hội của hoạt động kinh tế không thể được xem nằm ngoài kinh tế”. (Bond 2003, tr.49).
Do đó, Sarvodaya thường phê bình việc phát triển kinh tế theo hướng cạnh tranh, khơi gợi lòng tham, khuyến khích tiêu thụ và khai thác tài nguyên vô độ. Phát triển kinh tế, cũng như hoạt động xã hội, chỉ được xem như một phương tiện để qua đó phát triển những giá trị con người. Và đứng trên nền tảng triết học Phật giáo, là phương tiện mà người ta cần có để phát triển đời sống tâm linh và cuối cùng đạt đến giải thoát.
Cuộc nội chiến giữa hai sắc tộc Tamil và Sinhala trong những thập niên qua đã khiến cho nhiều người thiệt mạng và tạo nên một sự chia rẽ xã hội sâu sắc. Với mục đích xây dựng một xã hội bất bạo động, Ariyaratne đã có rất nhiều nỗ lực trong việc giải quyết sự xung đột và kiến tạo hòa bình cho Sri Lanka. Ariyaratne cho rằng hòa bình là một mục đích xã hội cũng như là một mục đích tâm linh cho mỗi cá nhân (Bond 2006, tr.226).
Theo A.T. Ariyaratne, nguồn gốc của xung đột bạo lực sắc tộc hiện nay của Sri Lanka là kết quả của sự tính toán có chủ đích của chế độ thực dân trước đây. Và để giải quyết được vấn nạn này, cần phải có thời gian lâu dài và sự kiên trì của mỗi cá nhân và cả cộng đồng. Để có được hòa bình, theo ông, Sri Lanka cần đến “một cuộc cách mạng xã hội tổng thể cải đổi những giá trị và cấu trúc tạo nên bạo lực”. (Bond 2006, tr.226).
Đứng trên nền tảng triết học Phật giáo, Ariyaratne tin rằng “lấy hận diệt hận thù, đời này không có được”. Và để thiết lập được một xã hội hạnh phúc, mỗi cá nhân trước hết cần phải thiết lập hòa bình ở nơi chính mình. Người ta cần có nhận thức về sự tương thuộc giữa người với người và bản chất vô ngã của họ. Tuệ quán về điều đó được cho là yếu tố cần thiết giúp vượt qua sự chấp thủ các quan kiến mà chúng thường gắn liền với xung đột và bạo lực. Và Ariyaratne cho rằng, bất bạo động không phải là sự thụ động hay không hành động, nhưng là hành động bằng một cách thức phi bạo động và vượt qua phe phái. Và để làm được điều đó, người ta cần đến một năng lực tâm linh lớn lao. (Bond 2006, tr.228).
Trong những nỗ lực hòa giải sắc tộc và giải quyết xung đột, tổ chức Sarvodaya nhắm đến các chương trình giáo dục cho học sinh và giới trẻ về hòa bình, cách ngăn chặn và giải quyết xung đột, cũng như những hiểu biết về quốc tế. Đối tượng mà tổ chức Sarvodaya quan tâm đến là trẻ em và lớp trẻ, vì họ là những người quyết định tương lai của đất nước.
Sarvodaya cũng tổ chức những buổi thảo luận về hòa bình và tín ngưỡng ở các ngôi làng và những cộng đồng tôn giáo, huấn luyện và thành lập những nhóm trẻ có nhiệm vụ ngăn chặn và giải quyết xung đột giữa các ngôi làng. Trong thời kỳ xung đột sắc tộc, Sarvodaya cũng đã thiết lập những trại tị nạn cho những người Tamil. Tổ chức này cũng thực hiện những buổi tuần hành kêu gọi hòa bình cho đất nước.
Có lẽ nỗ lực có ý nghĩa nhất của Sarvodaya về vấn đề hòa bình là tổ chức những buổi hành thiền tập thể cho tất cả dân chúng từ các truyền thống tôn giáo và sắc tộc khác nhau, với số lượng tham dự có khi lên đến gần một triệu người. Những buổi hành thiền tập thể này là dịp để người dân xóa bỏ những hạt giống xung đột nơi tâm thức, phát khởi tâm từ bi đối với nhau, để các đảng phái chủ trương bạo lực chuyển đổi nhận thức của họ, qua đó cùng nhau thiết lập một đất nước Sri Lanka hòa bình.

Các Tăng sĩ Phật giáo giữ vai trò quan trọng trong xã hội truyền thống Sri Lanka, nơi văn hóa Phật giáo là thành tố chính của văn hóa dân tộc. Ở những khu vực miền Nam và miền Trung, chùa chiền có mặt ở hầu hết mọi ngôi làng và đóng vai trò tâm linh văn hóa chính yếu trong đời sống của người dân. Sarvodaya nhận thức rõ vai trò của những ngôi chùa cũng như vị trí của các nhà sư và ảnh hưởng văn hóa Phật giáo trong cộng đồng. Trong quá khứ, các nhà sư giữ vị trí quan trọng trong đời sống văn hóa, giáo dục và chính trị. Nhưng trong thời kỳ thuộc địa và kể cả sau đó, vị trí của họ hầu như giới hạn vào trong việc thực hành nghi lễ ở địa phương (Rahula 1974, tr.90). Sarvodaya muốn các Tăng sĩ không nên giới hạn vai trò của mình như là những người hướng dẫn thiền định và đảm nhiệm các nghi lễ tại những ngôi chùa. Ngoài những công việc ấy, họ cần đảm nhận thêm những công việc xã hội để làm lợi ích cho cộng đồng. Quan điểm của Sarvodaya là “các Tăng sĩ cần phát triển kinh tế và xã hội”. (Gombrich & Obeyesekere, tr.253).
Vào thế kỷ 20, những Tăng sĩ nổi tiếng của Sri Lanka như Dharmapāla và Walpola Rahula nhấn mạnh rằng, Phật giáo cần nên dấn thân vào các hoạt động xã hội. Hòa thượng Walpola Rahula cho rằng: “Phật giáo về bản chất là phục vụ xã hội”, và các Tỳ kheo cần có bổn phận trong việc phát triển quốc gia. Ariyaratne ít nhiều chịu ảnh hưởng tư tưởng của Dharmapāla, rằng Phật giáo cần phải “cách tân” và các Tăng sĩ phải được đào tạo thêm những lĩnh vực khác ngoài Phật pháp để họ có thể thực hiện những công việc cộng đồng.
Năm 1974, Sarvodaya thành lập viện đào tạo Tăng, với mục đích đào tạo nên các Tăng sĩ ngoài việc đảm trách những công việc truyền thống ở các ngôi chùa làng, có thể dấn thân vào các công việc khác của cộng đồng ở nông thôn. Theo Hòa thượng H. Gnanaseeha, người được Sarvodaya mời làm viện trưởng của học viện này, việc đào tạo các Tỳ kheo về công tác xã hội là để giúp họ có thể làm việc “không chỉ vì sự phát triển tâm linh ở những ngôi làng… mà còn vì sự phát triển đời sống vật chất của cộng đồng”. (Nithiyanandam 2004, tr.93).
Những khóa đào tạo Tăng của tổ chức Sarvodaya được cho là không thành công (Nithiyanandam, tr.94-95). Tuy nhiên, Sarvodaya đã tập hợp được nhiều Tăng sĩ dấn thân làm việc cho mình. Và sự thực rằng, các Tỳ kheo thường là những người giới thiệu các chương trình hoạt động của Sarvodaya đến với cộng đồng dân làng. Và khi Sarvodaya khởi đầu một công việc tại một ngôi làng, họ thường tìm đến các nhà sư để tìm sự giúp đỡ.
Các Tăng sĩ đã cùng làm việc với dân làng, từ những công việc chân tay như làm đường, xây nhà đến việc tư vấn những vấn đề xã hội. Nhưng trong hầu hết các trường hợp, họ là người cố vấn hướng dẫn những đề án ở những ngôi làng. Và chùa chiền là nơi tập hợp dân làng để triển khai những chương trình của Sarvodaya.
Sarvodaya bị một số người phê bình là đã phát triển một lớp Tăng sĩ mang khuynh hướng “hiện đại” và “thế tục”. Joanna Macy, một phụ nữ Hoa Kỳ từng có thời gian sống với Sarvodaya để nghiên cứu về tổ chức này, trong một lần trở lại Sri Lanka đã cảm nhận rằng những Tăng sĩ dấn thân làm việc cộng đồng này đã không nhận được sự kính trọng của xã hội như những Tăng sĩ “truyền thống”. Ở Sri Lanka, những Tăng sĩ chuyên tu thiền định trong rừng, hay những người làm việc trong các thư viện và đại học, được kính trọng hơn. Khi Macy hỏi các sư làm việc cho Sarvodaya về điều đó, thì các sư đã trả lời một cách thành thật rằng “đó là sự thật.”
Khởi đầu chỉ là một phong trào giúp các học sinh thấy rõ hiện thực đời sống của dân chúng tại những ngôi làng và những khu vực nghèo của đất nước, qua đó dành thời gian vào những ngày nghỉ làm việc cho các cộng đồng này, Sarvodaya đã trở thành một tổ chức phi chính phủ có ảnh hưởng lớn ở Sri Lanka.
Hiểu rõ và nắm bắt được thực trạng xã hội, A.T. Ariyaratne đã xây dựng nên một mô hình phát triển theo cách của mình, mà theo ông là một mô hình phát triển “thay thế” những mô hình phát triển trước đó, và được cho là phù hợp với xã hội nông thôn Sri Lanka. Tổ chức Sarvodaya, ngoài việc gặp phải một số chỉ trích<SUP>(2)</SUP>, đã đón nhận được nhiều khen ngợi cũng như nhận được sự viện trợ của nhiều tổ chức khác nhau từ khắp mọi nơi. Nó cũng tạo nên “nguồn cảm hứng” cho những tổ chức Phật giáo nhập thế khác hình thành ở Sri Lanka. A.T. Ariyaratne và tổ chức của ông cũng được trao nhiều giải thưởng cả ở trong nước lẫn quốc tế.


<ADDRESS align="left">Tài liệu tham khảo</ADDRESS><ADDRESS>- Bond, George, Buddhism at Work: Community Development, Social Empowerment and the Sarvodaya Movement, Kumarian Press, 2003.</ADDRESS><ADDRESS>- Bond, George, “Sarvodaya’s Pursuit of Peace”, in Buddhism, Conflict and Violence in Modern Sri Lanka, Routledge, 2006.</ADDRESS><ADDRESS>- Cathrin Thodock, The Sarvodaya Shramadana Movement in Sri Lanka, Culture Mandala, Vol.7 No.1, December 2005.</ADDRESS><ADDRESS>- Jones, Ken, Buddhism and Social Action: An Exploration, Kandy: Buddhist Publication Society, 1981.</ADDRESS><ADDRESS>- Macy, Joanna, Dharma and Development: Religion as Resource in the Sarvodaya Self-Help Movement, West Hartfold: Kumarian Press, 1991.</ADDRESS><ADDRESS>- Rahula, Walpola, The Heritage of the Bhikkhu. New York: Grove Press 1974. </ADDRESS><ADDRESS>- Gombrich, Richard & Obeyesekere, Gananath, Buddhism Transformed: Religious Changes in Sri Lanka, Delhi: Motilal Banarsidas 1990.</ADDRESS><ADDRESS>- V. Nithiyanandam, Buddhist Philosophy of Social Activism, Delhi: Global Vision Publishing House, 2004.</ADDRESS><ADDRESS>- www.sarvodaya.org.</ADDRESS>(1) Sarvodaya được kết hợp từ hai từ sarva (tất cả) và udaya (nâng lên, đưa lên). (2) Một số điều luật của Sarvodaya bị phê bình là đã vay mượn từ Bà-la-môn giáo; và một số khác lại bị cho là chỉ thích hợp với tầng lớp Phật tử có học ở thành thị, mà không phù hợp với tất cả Phật tử nói chung (Xem R. Gombrich & G. Obeyesekere, tr.247-251).