Thưa các bạn, tôi xin phép kể một câu chuyện nhỏ mà tôi được nghe từ một người thông thái. Ông ta kể:
"Có một lần tôi thấy tôi đang đi bộ trên một con đường lạ lùng ở một vùng đồng quê xa lạ. Tôi nhìn xung quanh để xem mình đang ở đâu, và thấy có hai người đàn ông đang đứng gần đó, tôi đi lại gần họ và hỏi: "Tôi đang ở đâu vậy? Và các ông là aỉ"
"Người đàn ông thứ nhất trả lời, `Đây là thế giới luân hồi, và trong thế giới này tôi là người lùn cao nhất ở đây!' Và người đàn ông khác trả lời, `Đúng, và tôi là người khổng lồ thấp nhất ở đây!'
"Cuộc gặp gỡ này làm tôi bối rối khôn cùng bởi vì, ông biết không, cả hai người đàn ông đó đều cao bằng nhau."
Tôi mở đầu câu chuyện với các bạn bằng câu chuyện nhỏ này bởi vì tôi muốn nhấn mạnh ở lúc bắt đầu rằng nó là điều rất quan trọng khi suy xét về sự cảm nhận các vật.
Lục tổ Huệ Năng (Hui Neng) và cũng là vị Tổ cuối cùng của Thiền Đạo có một lần gặp hai ông sư đang cãi nhau về một lá phướn tung bay trong gió.
Vị sư thứ nhất nói: "Phướn động."
Vị sư kia nói: "Không phải! Gió động."
Lục tổ mới khuyến cáo cả hai ông, "Thưa quý ngài, tâm của quý ngài động thì có!"
Trong thế giới luân hồi, chúng sinh phân biệt tất cả mọi thứ. Mọi vật đều có thể so sánh được. Mọi vật đều thay đổi. Chỉ có trong thế giới thật, thế giới của Niết Bàn, mới không thay đổi.
Trong Thiền Tông, công việc của chúng ta là phân biệt - không phải giữa hai cái sai mà giữa cái sai và cái thật. Sự khác biệt hình dáng ở bên ngoài thì không đáng kể. Thế giới thật ở trong chúng ta. Nó ở ngay trong tâm trí chúng ta.
Bây giờ tôi rất vui sướng làm công việc giúp các bạn tìm được cửa đi vào thế giới thật đó, thế giới không có những người lùn và những người khổng lồ và những cuộc tranh cãi vô nghĩa. Trong thế giới thật chỉ có sự an lành, sung sướng, và chân lý, và thoát khỏi lòng ham muốn những hư cảnh rắc rối.
Thưa các bạn, tất cả mọi người đều có hai bản tánh: một cái thấy được và một cái thật. Cái thấy được là tiểu ngã (cái tôi nhỏ bé) hay lòng vị kỷ của chúng ta khác với các tiểu ngã khác ở khắp mọi nơi; còn cái thật là Đại Tánh Phật giống nhau ở khắp mọi nơi. Tiểu ngã của chúng ta hiện hữu trong thế giới thấy được, thế giới của luân hồi. Tánh Phật của chúng ta hiện hữu trong thế giới thật, thế giới của Niết Bàn.
Cả hai thế giới đều ở cùng một chỗ. Trong Tâm Kinh (Heart Sutra) chúng ta đọc, "Sắc chẳng khác không và không chẳng khác sắc." Ai cũng muốn biết, "Làm sao mà Luân Hồi và Niết Bàn lại là một? Làm sao mà cảnh giả và thật lại là một? Làm sao tôi vừa là tôi và cũng vừa là Phật?" Đây là những câu hỏi thật hay. Mọi Phật tử cần nên biết câu trả lời cho những câu hỏi này.
Câu trả lời dựa trên cách chúng ta cảm nhận sự thật. Nếu chúng ta thấy sự thật trực tiếp, chúng ta thấy nó trong trạng thái Niết Bàn tinh khiết. Nếu chúng ta thấy nó gián tiếp - qua lòng vị kỷ của chúng ta - chúng ta thấy nó trong dạng bóp méo của Luân Hồi. Tại sao sự nhận biết của chúng ta về sự thật bị sai lầm?
Luân Hồi là thế giới mà cái tôi nhỏ bé của chúng ta nghĩ nó thấy và hiểu bằng những giác quan của nó. Đôi khi chúng ta làm những điều lầm lỗi. Nếu một người đang đi bộ trong rừng và thấy một sợi dây thừng trên đường mà ông ta tưởng sợi dây thừng là con rắn, ông ta sẽ bỏ chạy tức thì. Với ông ta, sợi dây thừng đó là con rắn và ông ta phản ứng tự nhiên. Khi về tới nhà, ông ta phần nhiều có lẽ sẽ kể cho mọi người rằng ông ta suýt bị một con rắn độc cắn trong rừng. Lòng sợ hãi của ông ta là thật. Lý do làm ông ta sợ thì không thật.
Tiểu ngã cũng cảm nhận sai lầm về sự thật bất cứ khi nào nó đặt sự đẹp đẽ hoặc phán đoán đạo đức lên nó. Nếu một người đàn bà thấy một người đàn bà khác đội một chiếc mũ xanh và nói, "Tôi thấy một người đàn bà đang đội một chiếc mũ xanh," chẳng có vấn đề gì cả. Nhưng nếu bà ta nói, "Tôi thấy một người đàn bà đang đội một chiếc mũ xanh xấu xí," bà ấy đang làm một phán đoán của Luân Hồi. Ai đó có thể thấy chiếc mũ đẹp. Nhưng sự thật, nó chẳng xấu mà cũng chẳng đẹp. Nó chỉ là chiếc mũ.
Cũng giống như vậy, khi một con cáo giết một con thỏ, sự kiện này, với những con thỏ con sẽ bị chết đói bởi vì mẹ chúng đã bị giết, thì là một hành động độc ác. Nhưng với những con cáo nhỏ ăn thịt thỏ do mẹ chúng tha về thì cũng cùng một sự kiện nhưng chắc chắn là tốt. Trong sự thật, sự kiện này chẳng tốt mà cũng chẳng ác. Nó chỉ là vậy.
"Có một lần tôi thấy tôi đang đi bộ trên một con đường lạ lùng ở một vùng đồng quê xa lạ. Tôi nhìn xung quanh để xem mình đang ở đâu, và thấy có hai người đàn ông đang đứng gần đó, tôi đi lại gần họ và hỏi: "Tôi đang ở đâu vậy? Và các ông là aỉ"
"Người đàn ông thứ nhất trả lời, `Đây là thế giới luân hồi, và trong thế giới này tôi là người lùn cao nhất ở đây!' Và người đàn ông khác trả lời, `Đúng, và tôi là người khổng lồ thấp nhất ở đây!'
"Cuộc gặp gỡ này làm tôi bối rối khôn cùng bởi vì, ông biết không, cả hai người đàn ông đó đều cao bằng nhau."
Tôi mở đầu câu chuyện với các bạn bằng câu chuyện nhỏ này bởi vì tôi muốn nhấn mạnh ở lúc bắt đầu rằng nó là điều rất quan trọng khi suy xét về sự cảm nhận các vật.
Lục tổ Huệ Năng (Hui Neng) và cũng là vị Tổ cuối cùng của Thiền Đạo có một lần gặp hai ông sư đang cãi nhau về một lá phướn tung bay trong gió.
Vị sư thứ nhất nói: "Phướn động."
Vị sư kia nói: "Không phải! Gió động."
Lục tổ mới khuyến cáo cả hai ông, "Thưa quý ngài, tâm của quý ngài động thì có!"
Trong thế giới luân hồi, chúng sinh phân biệt tất cả mọi thứ. Mọi vật đều có thể so sánh được. Mọi vật đều thay đổi. Chỉ có trong thế giới thật, thế giới của Niết Bàn, mới không thay đổi.
Trong Thiền Tông, công việc của chúng ta là phân biệt - không phải giữa hai cái sai mà giữa cái sai và cái thật. Sự khác biệt hình dáng ở bên ngoài thì không đáng kể. Thế giới thật ở trong chúng ta. Nó ở ngay trong tâm trí chúng ta.
Bây giờ tôi rất vui sướng làm công việc giúp các bạn tìm được cửa đi vào thế giới thật đó, thế giới không có những người lùn và những người khổng lồ và những cuộc tranh cãi vô nghĩa. Trong thế giới thật chỉ có sự an lành, sung sướng, và chân lý, và thoát khỏi lòng ham muốn những hư cảnh rắc rối.
Thưa các bạn, tất cả mọi người đều có hai bản tánh: một cái thấy được và một cái thật. Cái thấy được là tiểu ngã (cái tôi nhỏ bé) hay lòng vị kỷ của chúng ta khác với các tiểu ngã khác ở khắp mọi nơi; còn cái thật là Đại Tánh Phật giống nhau ở khắp mọi nơi. Tiểu ngã của chúng ta hiện hữu trong thế giới thấy được, thế giới của luân hồi. Tánh Phật của chúng ta hiện hữu trong thế giới thật, thế giới của Niết Bàn.
Cả hai thế giới đều ở cùng một chỗ. Trong Tâm Kinh (Heart Sutra) chúng ta đọc, "Sắc chẳng khác không và không chẳng khác sắc." Ai cũng muốn biết, "Làm sao mà Luân Hồi và Niết Bàn lại là một? Làm sao mà cảnh giả và thật lại là một? Làm sao tôi vừa là tôi và cũng vừa là Phật?" Đây là những câu hỏi thật hay. Mọi Phật tử cần nên biết câu trả lời cho những câu hỏi này.
Câu trả lời dựa trên cách chúng ta cảm nhận sự thật. Nếu chúng ta thấy sự thật trực tiếp, chúng ta thấy nó trong trạng thái Niết Bàn tinh khiết. Nếu chúng ta thấy nó gián tiếp - qua lòng vị kỷ của chúng ta - chúng ta thấy nó trong dạng bóp méo của Luân Hồi. Tại sao sự nhận biết của chúng ta về sự thật bị sai lầm?
Luân Hồi là thế giới mà cái tôi nhỏ bé của chúng ta nghĩ nó thấy và hiểu bằng những giác quan của nó. Đôi khi chúng ta làm những điều lầm lỗi. Nếu một người đang đi bộ trong rừng và thấy một sợi dây thừng trên đường mà ông ta tưởng sợi dây thừng là con rắn, ông ta sẽ bỏ chạy tức thì. Với ông ta, sợi dây thừng đó là con rắn và ông ta phản ứng tự nhiên. Khi về tới nhà, ông ta phần nhiều có lẽ sẽ kể cho mọi người rằng ông ta suýt bị một con rắn độc cắn trong rừng. Lòng sợ hãi của ông ta là thật. Lý do làm ông ta sợ thì không thật.
Tiểu ngã cũng cảm nhận sai lầm về sự thật bất cứ khi nào nó đặt sự đẹp đẽ hoặc phán đoán đạo đức lên nó. Nếu một người đàn bà thấy một người đàn bà khác đội một chiếc mũ xanh và nói, "Tôi thấy một người đàn bà đang đội một chiếc mũ xanh," chẳng có vấn đề gì cả. Nhưng nếu bà ta nói, "Tôi thấy một người đàn bà đang đội một chiếc mũ xanh xấu xí," bà ấy đang làm một phán đoán của Luân Hồi. Ai đó có thể thấy chiếc mũ đẹp. Nhưng sự thật, nó chẳng xấu mà cũng chẳng đẹp. Nó chỉ là chiếc mũ.
Cũng giống như vậy, khi một con cáo giết một con thỏ, sự kiện này, với những con thỏ con sẽ bị chết đói bởi vì mẹ chúng đã bị giết, thì là một hành động độc ác. Nhưng với những con cáo nhỏ ăn thịt thỏ do mẹ chúng tha về thì cũng cùng một sự kiện nhưng chắc chắn là tốt. Trong sự thật, sự kiện này chẳng tốt mà cũng chẳng ác. Nó chỉ là vậy.