T
tuongphat3d
Guest
Trong bối cảnh cuộc khủng hoảng ngày càng lan rộng và chưa có dấu hiệu dừng lại, chúng ta cần thực hành Bát Chánh đạo, rèn luyện kỹ năng sống. Thực hành chánh niệm, sống theo chánh mạng. Phân phối của cải trên nguyên tắc công bình, san sẻ phúc lợi cho mọi người.
Thế giới trên bờ vực
Đã có bao giờ những nhà lãnh đạo các quốc gia hùng mạnh ở châu Âu và Bắc Mỹ phải băn khoăn về những khoản thâm hụt ngân sách “khổng lồ” khiến một số quốc gia chìm dưới gánh nặng của những món nợ công như hiện nay? Sau Hy Lạp, Ireland, đến lượt Bồ Đào Nha yêu cầu IMF và EU hỗ trợ. Danh sách này chưa dừng lại vì vẫn còn một số nước khác đang vật vã với những khoản chi tiêu hay đầu tư quá sức chịu đựng và có thể phải cần trợ giúp từ IMF nếu những cuộc phát hành trái phiếu không đem lại nguồn thu như mong muốn…
Ngay đến Hoa Kỳ, quốc gia có nền kinh tế hùng mạnh đứng đầu thế giới, cũng phải đối diện với mức độ thâm hụt ngân sách kỷ lục. Chính quyền mới đây tưởng đã phải ngừng hoạt động(!).
Nhưng thế giới không chỉ chứng kiến sự suy thoái về kinh tế mà còn phải đối đầu với biến đổi khí hậu, lụt lội, gần nhất là những trận động đất kinh hoàng từ Tứ Xuyên, đến New Zealand và những ngày gần đây chúng ta đang chứng kiến thảm họa ấy ở Nhật. Cơn sóng thần ngày 11-3-2011 đã làm chết và mất tích hơn 2 vạn người. Nguy hiểm hơn, như người ta thường nói “họa vô đơn chí”, cơn sóng thần ấy đã làm tổn hại đến nhà máy điện hạt nhân ở Fukushima, gây ra sự rò rỉ phóng xạ mà cả thế giới, nhất là những nước láng giềng, đang nín thở chờ khắc phục vì nếu không thì ai biết được hậu quả nó lớn đến mức nào.
Khủng hoảng kinh tế hay khủng hoảng niềm tin?
Chúng ta nghĩ gì khi các ngân hàng của Hoa Kỳ phải từ chối cho vay dù họ còn tiền dự trữ? Theo Giáo sư Officer, các ngân hàng Hoa Kỳ không phải đang đối mặt với cuộc khủng hoảng thanh khoản, hay nói đúng hơn là cuộc khủng hoảng lòng tin. Ngay các ngân hàng với nhau, họ cũng không dám cho vay. Dù Chính phủ có bơm tiền vào hệ thống ngân hàng bao nhiêu đi nữa, cũng chỉ làm cho cuộc suy thoái kéo dài mà thôi vì lối thoát không nằm ở đó. Họ cũng không có động lực cho vay lãi suất thấp dù FED có đưa lãi suất về 0-0.25% vì ưu tiên hàng đầu hiện nay là bảo toàn vốn. Mặt khác tình trạng giảm phát như một hệ quả tất yếu sẽ xảy ra, để rồi khi thúc đẩy chi tiêu, chúng ta lại phải đối đầu với lạm phát. Bài toán lẩn quẩn khi khủng hoảng lại đặt ra những vấn nạn không dễ giải quyết.
Chưa bao giờ trong lịch sử kinh tế kể từ cuộc Đại suy thoái 1929, người Mỹ lại phải rơi vào vòng xoáy của phá sản và đóng cửa hàng loạt đến 150 ngân hàng. Những đại gia xe hơi như GM, Ford, địa ốc như Mac Freddie đều điêu đứng… với những khoản nợ kếch sù. Tập đoàn tài chính Lehmen Brothers khi phá sản đã đóng khung khoản nợ 613 tỷ USD… Niềm tin, nguồn động lực lớn lao của chủ nghĩa tư bản, đang xuống mức thấp nhất.
Smith từng lập luận: “Khi người dân ở một quốc gia nào đó tin vào vận may, tính trung thực và sự cẩn trọng của một chủ ngân hàng nào đó, tin rằng ông ta luôn sẵn sàng trả theo yêu cầu trong giấy nợ của mình bất cứ lúc nào trình lệnh phiếu cho ông ta, thì những giấy ghi nợ này sẽ có giá trị lưu thông như vàng và tiền, vì tin rằng loại tiền này có thể có ích cho họ vào bất cứ lúc nào”.
Và Smith giải thích tại sao kiểu niềm tin này không phải lúc nào cũng tồn tại. Nhưng khi vai trò giám sát của Nhà nước càng cần thiết thì khả năng tiến hành giám sát cần thiết lại càng giảm. Đó là nguyên nhân đưa đến những thủ đoạn bất lương, làm hàng gian hàng giả, lừa đảo, cả xu hướng siêu đầu cơ.
Theo các nhà phân tích nước ngoài thì “Những khó khăn kinh tế hiện nay không đòi hỏi “chủ nghĩa tư bản (phiên bản mới)” nào đó, mà cần một cách hiểu mở về các ý tưởng cũ liên quan đến quy mô và các giới hạn của nền kinh tế thị trường. Điều cần trên hết là một nhận thức tỉnh táo về việc các định chế khác nhau vận hành như thế nào, và bằng cách nào các tổ chức khác nhau - từ thị trường đến các thể chế nhà nước - có thể cùng nhau góp phần tạo ra một thế giới kinh tế tốt hơn (Hạnh Nhân - dịch từ FT.com).
Bài học nào cho Việt Nam
Nhìn lại Việt Nam, chúng ta thấy nền kinh tế non trẻ của mình đang đứng trước những thách thức không nhỏ với những vấn đề cố hữu. Cho nên chúng ta không ngạc nhiên khi nghe những nhận định “Ổn định kinh tế vĩ mô, phát triển bền vững…” Thế nhưng chúng ta không bàn những vấn đề kinh tế trong bài này, chỉ nói đến hiệu ứng của nó với xã hội. Chúng ta thấy gì?
Điều dễ nhận thấy là thu nhập hay đúng hơn sức mua người dân yếu đi, chất lượng cuộc sống đang giảm sút. Công việc trở nên khó tìm hơn khi các nhà đầu tư trong và ngoài nước trở nên thận trọng hơn. Thế giới biến động và sa sút tác động không nhỏ vì chúng ta ngày càng hội nhập sâu hơn, rộng hơn. Sự chênh lệch giàu nghèo đang tăng lên, tạo khác biệt giữa các giai cấp, giữa miền xuôi và miền núi, chưa nói đến tình trạng ô nhiễm môi trường do sản xuất, chạy theo lợi nhuận, giáo dục không đáp ứng nhu cầu kinh tế kỹ thuật, tệ nạn xã hội phát sinh ngày một nhiều… Tất cả là một bài toán nan giải cho chúng ta hôm nay.
Trầm trọng hơn là có lúc có nơi chúng ta đang mất niềm tin vào sự điều hành vĩ mô, nhất là niềm tin vào những nhà hoạch định và thực thi chính sách (!)
Những giá trị cần phục hoạt
Khi nói đến an sinh xã hội, chúng ta không chỉ nhấn mạnh đến tính công bình mà còn muốn nói đến một xã hội hòa ái. Chính quan hệ người - người làm nên nền tảng xã hội chứ không phải nền kinh tế hàng hóa. Chúng ta không xây dựng một xã hội tiêu thụ ngày một nhiều hơn mà là một xã hội giàu lòng nhân ái hơn. Người ta cho rằng chủ nghĩa tư bản, nhất là ở giai đoạn sơ khai, dựa trên động cơ cạnh tranh mà cạnh tranh có gốc rễ từ lòng tham sẽ đưa đến những hệ quả là vướng mắc vào sự trường tồn của vật chất, vào quảng cáo truyền thông, vong thân trong chủ nghĩa tiêu thụ, đánh đồng sự giàu có với hạnh phúc... Tất cả tạo nên những đau khổ trong cuộc đời…
Thế nên Lloyd Field trong Kinh doanh và Đức Phật (Business and The Buddha) có đề ra một đơn thuốc cho xã hội tiêu dùng hôm nay với mục tiêu là đem lại hạnh phúc song song với lợi nhuận, dựa trên việc phát triển tinh thần, giảm bớt tâm thức vướng mắc vào vật chất, vận hành bằng trí tuệ, với nguyên tắc minh bạch, chính trực trong quan hệ. Để làm được điều ấy, chúng ta cần nâng cao chất lượng sống và phục hoạt những giá trị tâm linh hơn là tăng cường số lượng những tiện nghi xung quanh.
Trong bối cảnh cuộc khủng hoảng ngày càng lan rộng và chưa có dấu hiệu dừng lại, chúng ta cần thực hành Bát Chánh đạo, rèn luyện kỹ năng sống. Thực hành chánh niệm, sống theo chánh mạng. Phân phối của cải trên nguyên tắc công bình, san sẻ phúc lợi cho mọi người. Chúng ta phải hướng đến mục tiêu là vun đắp lòng thương yêu giữa chúng sinh với nhau, sống sao cho hài hòa với cộng đồng và với môi trường. Thực hành thiện nghiệp, huân tập thiện tâm, dù trong khó khăn hay khủng hoảng chúng ta cũng đều “vui với đạo” (Cư trần lạc đạo) thấy lẽ sống kiên định, vững chãi. Suy cho cùng, GNH (Gross National Happiness - Tổng Hạnh phúc Quốc gia) mới là tiêu chuẩn quan trọng nhất của một xã hội và đất nước chứ không phải GDP hay GNP! Đó chính là thông điệp muôn đời.
Thế giới trên bờ vực
Đã có bao giờ những nhà lãnh đạo các quốc gia hùng mạnh ở châu Âu và Bắc Mỹ phải băn khoăn về những khoản thâm hụt ngân sách “khổng lồ” khiến một số quốc gia chìm dưới gánh nặng của những món nợ công như hiện nay? Sau Hy Lạp, Ireland, đến lượt Bồ Đào Nha yêu cầu IMF và EU hỗ trợ. Danh sách này chưa dừng lại vì vẫn còn một số nước khác đang vật vã với những khoản chi tiêu hay đầu tư quá sức chịu đựng và có thể phải cần trợ giúp từ IMF nếu những cuộc phát hành trái phiếu không đem lại nguồn thu như mong muốn…
Ngay đến Hoa Kỳ, quốc gia có nền kinh tế hùng mạnh đứng đầu thế giới, cũng phải đối diện với mức độ thâm hụt ngân sách kỷ lục. Chính quyền mới đây tưởng đã phải ngừng hoạt động(!).
Nhưng thế giới không chỉ chứng kiến sự suy thoái về kinh tế mà còn phải đối đầu với biến đổi khí hậu, lụt lội, gần nhất là những trận động đất kinh hoàng từ Tứ Xuyên, đến New Zealand và những ngày gần đây chúng ta đang chứng kiến thảm họa ấy ở Nhật. Cơn sóng thần ngày 11-3-2011 đã làm chết và mất tích hơn 2 vạn người. Nguy hiểm hơn, như người ta thường nói “họa vô đơn chí”, cơn sóng thần ấy đã làm tổn hại đến nhà máy điện hạt nhân ở Fukushima, gây ra sự rò rỉ phóng xạ mà cả thế giới, nhất là những nước láng giềng, đang nín thở chờ khắc phục vì nếu không thì ai biết được hậu quả nó lớn đến mức nào.
Khủng hoảng kinh tế hay khủng hoảng niềm tin?
Chúng ta nghĩ gì khi các ngân hàng của Hoa Kỳ phải từ chối cho vay dù họ còn tiền dự trữ? Theo Giáo sư Officer, các ngân hàng Hoa Kỳ không phải đang đối mặt với cuộc khủng hoảng thanh khoản, hay nói đúng hơn là cuộc khủng hoảng lòng tin. Ngay các ngân hàng với nhau, họ cũng không dám cho vay. Dù Chính phủ có bơm tiền vào hệ thống ngân hàng bao nhiêu đi nữa, cũng chỉ làm cho cuộc suy thoái kéo dài mà thôi vì lối thoát không nằm ở đó. Họ cũng không có động lực cho vay lãi suất thấp dù FED có đưa lãi suất về 0-0.25% vì ưu tiên hàng đầu hiện nay là bảo toàn vốn. Mặt khác tình trạng giảm phát như một hệ quả tất yếu sẽ xảy ra, để rồi khi thúc đẩy chi tiêu, chúng ta lại phải đối đầu với lạm phát. Bài toán lẩn quẩn khi khủng hoảng lại đặt ra những vấn nạn không dễ giải quyết.
Chưa bao giờ trong lịch sử kinh tế kể từ cuộc Đại suy thoái 1929, người Mỹ lại phải rơi vào vòng xoáy của phá sản và đóng cửa hàng loạt đến 150 ngân hàng. Những đại gia xe hơi như GM, Ford, địa ốc như Mac Freddie đều điêu đứng… với những khoản nợ kếch sù. Tập đoàn tài chính Lehmen Brothers khi phá sản đã đóng khung khoản nợ 613 tỷ USD… Niềm tin, nguồn động lực lớn lao của chủ nghĩa tư bản, đang xuống mức thấp nhất.
Smith từng lập luận: “Khi người dân ở một quốc gia nào đó tin vào vận may, tính trung thực và sự cẩn trọng của một chủ ngân hàng nào đó, tin rằng ông ta luôn sẵn sàng trả theo yêu cầu trong giấy nợ của mình bất cứ lúc nào trình lệnh phiếu cho ông ta, thì những giấy ghi nợ này sẽ có giá trị lưu thông như vàng và tiền, vì tin rằng loại tiền này có thể có ích cho họ vào bất cứ lúc nào”.
Và Smith giải thích tại sao kiểu niềm tin này không phải lúc nào cũng tồn tại. Nhưng khi vai trò giám sát của Nhà nước càng cần thiết thì khả năng tiến hành giám sát cần thiết lại càng giảm. Đó là nguyên nhân đưa đến những thủ đoạn bất lương, làm hàng gian hàng giả, lừa đảo, cả xu hướng siêu đầu cơ.
Theo các nhà phân tích nước ngoài thì “Những khó khăn kinh tế hiện nay không đòi hỏi “chủ nghĩa tư bản (phiên bản mới)” nào đó, mà cần một cách hiểu mở về các ý tưởng cũ liên quan đến quy mô và các giới hạn của nền kinh tế thị trường. Điều cần trên hết là một nhận thức tỉnh táo về việc các định chế khác nhau vận hành như thế nào, và bằng cách nào các tổ chức khác nhau - từ thị trường đến các thể chế nhà nước - có thể cùng nhau góp phần tạo ra một thế giới kinh tế tốt hơn (Hạnh Nhân - dịch từ FT.com).
Bài học nào cho Việt Nam
Nhìn lại Việt Nam, chúng ta thấy nền kinh tế non trẻ của mình đang đứng trước những thách thức không nhỏ với những vấn đề cố hữu. Cho nên chúng ta không ngạc nhiên khi nghe những nhận định “Ổn định kinh tế vĩ mô, phát triển bền vững…” Thế nhưng chúng ta không bàn những vấn đề kinh tế trong bài này, chỉ nói đến hiệu ứng của nó với xã hội. Chúng ta thấy gì?
Điều dễ nhận thấy là thu nhập hay đúng hơn sức mua người dân yếu đi, chất lượng cuộc sống đang giảm sút. Công việc trở nên khó tìm hơn khi các nhà đầu tư trong và ngoài nước trở nên thận trọng hơn. Thế giới biến động và sa sút tác động không nhỏ vì chúng ta ngày càng hội nhập sâu hơn, rộng hơn. Sự chênh lệch giàu nghèo đang tăng lên, tạo khác biệt giữa các giai cấp, giữa miền xuôi và miền núi, chưa nói đến tình trạng ô nhiễm môi trường do sản xuất, chạy theo lợi nhuận, giáo dục không đáp ứng nhu cầu kinh tế kỹ thuật, tệ nạn xã hội phát sinh ngày một nhiều… Tất cả là một bài toán nan giải cho chúng ta hôm nay.
Trầm trọng hơn là có lúc có nơi chúng ta đang mất niềm tin vào sự điều hành vĩ mô, nhất là niềm tin vào những nhà hoạch định và thực thi chính sách (!)
Những giá trị cần phục hoạt
Khi nói đến an sinh xã hội, chúng ta không chỉ nhấn mạnh đến tính công bình mà còn muốn nói đến một xã hội hòa ái. Chính quan hệ người - người làm nên nền tảng xã hội chứ không phải nền kinh tế hàng hóa. Chúng ta không xây dựng một xã hội tiêu thụ ngày một nhiều hơn mà là một xã hội giàu lòng nhân ái hơn. Người ta cho rằng chủ nghĩa tư bản, nhất là ở giai đoạn sơ khai, dựa trên động cơ cạnh tranh mà cạnh tranh có gốc rễ từ lòng tham sẽ đưa đến những hệ quả là vướng mắc vào sự trường tồn của vật chất, vào quảng cáo truyền thông, vong thân trong chủ nghĩa tiêu thụ, đánh đồng sự giàu có với hạnh phúc... Tất cả tạo nên những đau khổ trong cuộc đời…
Thế nên Lloyd Field trong Kinh doanh và Đức Phật (Business and The Buddha) có đề ra một đơn thuốc cho xã hội tiêu dùng hôm nay với mục tiêu là đem lại hạnh phúc song song với lợi nhuận, dựa trên việc phát triển tinh thần, giảm bớt tâm thức vướng mắc vào vật chất, vận hành bằng trí tuệ, với nguyên tắc minh bạch, chính trực trong quan hệ. Để làm được điều ấy, chúng ta cần nâng cao chất lượng sống và phục hoạt những giá trị tâm linh hơn là tăng cường số lượng những tiện nghi xung quanh.
Trong bối cảnh cuộc khủng hoảng ngày càng lan rộng và chưa có dấu hiệu dừng lại, chúng ta cần thực hành Bát Chánh đạo, rèn luyện kỹ năng sống. Thực hành chánh niệm, sống theo chánh mạng. Phân phối của cải trên nguyên tắc công bình, san sẻ phúc lợi cho mọi người. Chúng ta phải hướng đến mục tiêu là vun đắp lòng thương yêu giữa chúng sinh với nhau, sống sao cho hài hòa với cộng đồng và với môi trường. Thực hành thiện nghiệp, huân tập thiện tâm, dù trong khó khăn hay khủng hoảng chúng ta cũng đều “vui với đạo” (Cư trần lạc đạo) thấy lẽ sống kiên định, vững chãi. Suy cho cùng, GNH (Gross National Happiness - Tổng Hạnh phúc Quốc gia) mới là tiêu chuẩn quan trọng nhất của một xã hội và đất nước chứ không phải GDP hay GNP! Đó chính là thông điệp muôn đời.
